Park żywiecki
Park Zamkowy – dawny ogród zamkowy o powierzchni około 26 ha. Jak pisze Andrzej Komoniecki w "Dziejopisie Żywieckim, "założony był włoską modą". Wyraźnie składał się z dwóch zespołów, jeden złożony z kwater i drugi z regularnie posadzonym drzewostanem. Przez pierwszy zespół przebiega kanał, który powstał w drugiej połowie XVIII wieku, z tego też okresu pochodzi altana zbudowana w formie Domku Chińskiego, z uwidocznionym ponad dachem herbem Wielopolskich - Starykoń. Domek jest pozostałością dawnej architektury ogrodowej, murowany na rzucie ośmioboku i dwukondygnacyjny.
Na przełomie XIX i XX wieku park o układzie geometrycznym został przekomponowany w duchu angielskich założeń krajobrazowych, wtedy to wspomniany Domek Chiński znalazł się na wyspie. W latach 1930-1936 wprowadzono nowe elementy dekoracyjne, które projektowała Angielka Brenda Colvin, a realizowała ogrodniczka Kit Beckh. Na osi głównej Pałacu powstała polana widokowa, założono okrągły basen z fontanną, pergole oraz półkoliste rozarium. Drewniane mostki nad kanałami zastąpiono kamiennymi, a na dziedzińcu zewnętrznym między Pałacem Habsburgów, a Starym Zamkiem wybudowano ozdobną, kutą z żelaza studnię, którą wykonał rzemieślnik żywiecki Julian Rybarski.
Ogrody parkowe wraz z zabudowaniami gospodarczymi stworzyli Komorowscy już na przełomie XV i XVI wieku. Kiedyś w parku Komorowscy urządzili stawy rybne, studnię zadaszoną gontami, altanę, ogródek.
Rozległe założenia parkowe "metodą włoską" w układzie geometrycznym powstają dopiero za czasów Adama Wielopolskiego na początku XVIII wieku, który upiększa i przekształca park i rozbudowuje zamek. Wtedy to Adam Wielopolski sprowadza z Niemiec ogrodnika, który tworzy geometryczny, o szachownicowym charakterze szachownicowy, regularny park. Park miał regularną kompozycją przestrzenną wytyczoną w oparciu o zachowanie praw geometrii i perspektywy.
Wzniesiono wówczas dużą oranżerię i zielarnię. O doniosłości przedsięwzięcia niech świadczy fakt, że dla uzyskania pożądanych efektów kolorystycznych kompozycji kwietnych sprowadzano specjalnie do Żywca transporty białego piasku aż zza Krakowa oraz ciemną ziemię z Rychwałdu.
W wieku XVIII wybudowano również fontannę uruchamianą przy pomocy nawadniającego mechanizmu hydraulicznego skonstruowanego przez niemieckiego fachowca. Do tej fontanny wodę doprowadzano podziemnymi rurami drewnianymi, a drzewo sprowadzono aż z Puszczy Pszczyńskiej.
Wielopolscy w XVIII wieku zorganizowali również sieć kanałów w parku, a pośrodku parku wybudowano malowniczą ośmioboczną altanę w typie domku chińskiego, dwukondygnacyjną, murowaną, z charakterystycznymi żygaczami. Domek Chiński w tym czasie został usytuowany na wyspie. Dach spadzisty na którym jest widoczny herb Starykoń – rodziny Wielopolskich. Obok domku chińskiego ustawiono 18 rzeźb o tematyce mitologicznej. Jedyną pozostałością tego nieistniejącego włoskiego założenia ogrodowego z 1715 roku jest pomnikowy okaz rosłego dębu znajdujący się przy północnym krańcu alei lipowej.
Park pięknie komponował się z architekturą rezydencjonalną. Pod koniec XVIII wieku zaczęto wprowadzać zmiany zgodnie z duchem nowej epoki sentymentalizmu. Żywiecki ogród zmienia charakter z geometrycznego założenia na malowniczy układ polan krajobrazowych, a następnie park krajobrazowy w stylu angielskim. Park w tym czasie znacznie powiększono. Stworzono asymetryczne przestrzenie polan oraz intymne zadrzewione wnętrza zieleni, poprzecinanych krętymi liniami ścieżek oraz przepływających kanałów.
Dumą właścicieli pozostawała niewątpliwie oranżeria przechowująca jeszcze za czasów ostatniego właściciela Adama Wielopolskiego 72 gatunki rzadkich roślin egzotycznych, pozostających pod opieką niemieckiego ogrodnika Jana Merka.
Przejęcie w 1838 roku zamkowych posiadłości przez Habsburgów wyznacza nowy etap przemian parkowego założenia. Park powiększony zostaje o rozległą łąkę z sadzawką. Zmian w parku dokonuje arcyksiążę Albrecht w 1885r. Powstaje nowy pałac, przybyły dwa okrągłe baseny, altana brzozowa oraz zmodernizowano system śluz regulujących dopływ wody z Koszarawy do młynówki zamkowej i sieci kanałów.
Najbardziej ożywiony okres przedsięwzięć budowlanych związanych z powiększeniem rezydencji i upiększaniem parku wiąże się z działalnością arcyksięcia Karola Stefana Habsburga prowadzoną przez blisko 40 lat od 1895 do 1933 roku.
Jego celem było uczynienie z Żywca najbardziej okazałego założenia pałacowo - parkowego w ówczesnej Małopolsce Zachodniej.
Na terenie parku znajdował się ogród warzywno-owocowy, który traktowany był jako zaplecze gospodarcze dla dworu.
W pobliżu powstały szklarnie i palmiarnia.
Następnie wytyczona została spacerowa aleja lipowa długości 650 m.
W związku z planowaną budową skrzydła wieżowego projektu Karola Stryjeńskiego, łączącego budynek nowego pałacu ze starym zamkiem, wytyczono główną reprezentacyjną aleję dojazdową do rezydencji od strony zachodniej miasta (ul. Kościuszki), lokalizując u wejścia na teren parku malowniczą kaskadę skalną.
Główną ambicją właściciela pozostawało ponadto stworzenie oryginalnego arboretum- kolekcji cenionych gatunków botanicznych drzew i roślin, wkomponowanych w wyszukany sposób w przestrzeń parkowego krajobrazu z pięknymi klombami drzew, krzewów ozdobnych i kwiatów.
Arcyksiążę Karol Stefan chcąc upiększyć jeszcze bardziej park chciał wybudować wielki basen z pawilonem i pergolą ( 1910-1914) projektu wiedeńskiego architekta Cambon. Drugim budynkiem miało być mauzoleum rodowe Habsburgów (1927) w kształcie klasycyzującej rotundy projektu Franciszka Mączyńskiego. Tych projektów nie zrealizowano.
Wzniesiono za to nad kanałami kamienne mostki romantyczne oraz wystawiono ogrodzenie z bramami wjazdowymi.
Za czasów Habsburgów można było pływać po kanalikach wodnych w obrębie parku na kajakach. Była również bażanciarnia. Kanały były pełne ryb i raków, pływały złote karpie, wiele gatunków ryb ozdobnych.
Ostatni rozdział przemian żywieckiego parku od 1933 roku zamyka 6-letnia zaledwie działalność następnego sukcesora dóbr, arcyksięcia Karola Olbrachta.
W latach 1930-1936 wprowadzono nowe elementy dekoracyjne, które projektowała Angielka Brenda Colvin, a realizowała ogrodniczka Kit Beckh.
Na osi głównej Pałacu powstała polana widokowa, założono okrągły basen z fontanną, pergole oraz półkoliste rozarium.
Drewniane mostki nad kanałami zastąpiono romantycznymi kamiennymi, a na dziedzińcu zewnętrznym między Pałacem Habsburgów, a Starym Zamkiem wybudowano ozdobną, kutą z żelaza studnię, którą wykonał rzemieślnik żywiecki Julian Rybarski.
Prace przerwane były przez II wojnę światową.
Wiele tu unikalnych drzew, w tym również egzotycznych.
Najdłuższą aleją parku jest aleja lipowa mierząca 650 metrów prowadzi ona do amfiteatru pod Grojcem oraz na Grojec z Krzyżem Papieskim.
Występuje tu 121 gatunków drzew, krzewów i pnączy.
Park zamkowy może poszczycić się licznymi okazami sędziwych, rodzimych i egzotycznych drzew, w tym wielu o randze pomników przyrody.
Kilka ostatnich lat to czas wielkich zmian w bezpośrednim otoczeniu parku, a to za przyczyną burmistrza Żywca – Antoniego Szlagora.
Ostatnio został całkowicie wyremontowany zamek Komorowskich. Ostatni remont był przeprowadzany w 1850, czyli 157lat temu.
Obecny projekt zagospodarowania i rewitalizacji parku żywieckiego dobiega powoli końca.
Zmodernizowane zostały oficyny przypałacowe, wozownie i stajnie. Uzupełniany zostaje drzewostan, wyremontowano mostki i oświetlenie. Częściowo oświetlenie parku zostało już zmienione a to za przyczyną doinwestowania projektu przez Browar Żywiecki. W parku pojawiły się nowe ławki i kosze na śmieci. Zasadzono piękną nową trawę, nasadzono mnóstwo krzewów ozdobnych, kwiatów i drzew.
Celem tego ogromnego przedsięwzięcia jest odzyskanie dawnego blasku i świetności żywieckiego parku, tak jak to było przedstawiane w obrazach Wojciecha Kossaka, które obecnie znajdują się w Muzeum Miasta Żywca w Zamku Komorowskich. Celem jest również zwiększenie atrakcyjności turystycznej miasta Żywiec oraz zachowanie dziedzictwa kulturowego.
W parku są kontynuowane tradycje hodowli koni i ptaków drapieżnych. Powstało Muzeum Łowiectwa, Powozów, Izba Regionalna, warsztaty rzemiosła ludowego, galeria sztuki, mają być organizowane dla turystów przejażdżki bryczka, karocą lub powozem, a pod Domkiem Chińskim maja być kontynuowane koncerty muzyki klasycznej w plenerze.
W stajni, która mieści mini zoo są już kucyk - Smyk, owieczki, króliki i konie, a także koza. W dawnych oficynach przyramkowych powstały tzw. żywieckie sukiennice. Powstał punkt gastronomiczny w stylu karczmy austrowęgierskiej.
Kilka lat temu w parku powstał profesjonalny skatepark: stół, rampy, zjeżdżalnie, wjeżdżalnie, nowoczesne rolkowisko. Środki pozyskano z UE. Można tam ćwiczyć nowe triki na desce, rowerach BMX, rolkach itp.
22 lipca w Żywcu zorganizowane zostało pierwsze spotkanie Klubu "M jak Miss". Celem stowarzyszenia jest aktywna działalność społeczna i charytatywna oraz pomoc najpiękniejszym Polkom startującym w zagranicznych konkursach piękności.
Na zakończeniu pobytu w mieście Żywcu członkinie Klubu „ M jak Miss” zasadziły drzewka w żywieckim parku – dlatego tak ładnie rosną.
W 2006r. park w Żywcu dostał prestiżową nagrodę za najpiękniejszy park w Polsce.
Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji był inicjatorem otwarcia do w żywieckim parku ścieżki do uprawiania joggingu o długości 1 000 metrów.
Park w Żywcu jest drugim co do wielkości tego typu parkiem w Polsce (większy jest tylko park w Łańcucie, jednak nie ma on tak harmonijnego charakteru jak park Żywiecki i jest znacznie bardziej eklektyczny).
Park składa się z ponad 5.000 starych drzew z 3 nasadzeń: z czasów Wielopolskich, Habsburgów i z nasadzeń powojennych.
Najstarszym drzewem jest dąb szypułkowy liczący 360 lat. (5 metrów obwodu!).
Obok zamku – dąb „Maciej” zasadzony w 2000 roku przez Marszałka Sejmu Płażyńskiego.
Zapraszamy do Żywca!
Zespół Żywieckiego Centrum Obsługi Ruchu Turystycznego
