Państwo Żywieckie
Państwo Żywieckie – historyczne latyfundium magnackie na terenie Żywiecczyzny z centrum administracyjnym w Żywcu.
Historia
Majętność ziemska zwana Państwem Żywieckim powstała na terenie Księstwa Oświęcimskiego w 1467 roku z dawnych dóbr książęcych. Została ona nadana w dziedziczne panowanie przez króla Kazimierza IV Jagiellończyka Piotrowi Komorowskiemu jako nagroda za ukrócenie rozbójniczej działalności rodziny Skrzyńskich oraz zadośćuczynienie za straty materialne jakich doznał hrabia, występując przeciwko Maciejowi Korwinowi i wspierając wyprawę Kazimierza Jagiellończyka na Węgry.
Komorowscy władali Państwem Żywieckim jako niepodzielnymi dobrami do 1608 roku. Po śmierci Krzysztofa Komorowskiego majętność została podzielona pomiędzy jego trzech synów. W wyniku działu spadkowego z pierwotnego latyfundium żywieckiego wydzielono trzy mniejsze: suskie, ślemieńskie i żywieckie.
Właściciel największej części dóbr i Żywca, Mikołaj Komorowski okazał się być utracjuszem. Z powodu długów w 1618 roku musiał sprzedać dobra łodygowickie. Gdy okazało się, że mimo to został bankrutem, dla ratowania swojej pozycji wystawił posiadane Państwo Żywieckie w całości na sprzedaż. W 1624 roku za cenę 600 000 zł odkupiła je Konstancja Habsburżanka. Po śmierci królowej współwłaścicielami latyfundium zostali Jan Kazimierz Waza i Karol Ferdynand Waza. W rękach Wazów posiadłość żywiecka znajdowała się do 1672 roku. W czasie potopu szwedzkiego znacznie ucierpiała na skutek działań wojennych i grabieży.
Po śmierci Jana II Kazimierza Wazy w latach 1672–1675 Państwo Żywieckie dzierżawił Wawrzyniec Wodzicki. Następnie Jan Wielopolski, który w 1678 roku kupił je na własność. W rękach Wielopolskich Państwo Żywieckie znajdowało się do 1838 roku. W XVIII wieku uległo uszczupleniom i dwóm spadkowym podziałom. W 1772 roku po I rozbiorze znalazło się na terenie Galicji. W XIX wieku Adam Wielopolski, nie potrafiąc zapanować nad ubożeniem majątku, wystawił go na sprzedaż. Kupił go przedsiębiorczy arcyksiążę Karol Ludwik Habsburg i włączył w skład Komory Cieszyńskiej. Do końca XIX wieku Habsburgowie cieszyńscy jeszcze kilkakrotnie przeprowadzali na Żywiecczyźnie transakcje wykupu ziemi, dzięki czemu Państwo Żywieckie w całości znalazło się w ich władaniu. Za czasów Albrechta Fryderyka Habsburga zostało znacznie powiększone o dobra w Małopolsce.
W drugiej połowie XIX wieku Państwo Żywieckie wraz z Księstwem Cieszyńskim stanowiło jeden z najlepiej rozwiniętych i dochodowych majątków w Austro-Węgrzech. Przyczyniło się do tego przede wszystkim wybudowanie wielu nowoczesnych zakładów przemysłowych oraz rozwijanie na dużą skalę gospodarki leśnej.
W 1895 roku majątek odziedziczył Karol Stefan Habsburg, który zapoczątkował żywiecką linię Habsburgów. Po I wojnie światowej Państwo Żywieckie znalazło się w granicach Rzeczypospolitej Polskiej. Podobnie jak majątek Księstwa Cieszyńskiego zamierzano je znacjonalizować. W latach 1919–1924 dobra poddano przymusowemu zarządowi. Ostatecznie jednak uznano, że spolszczeni Habsburgowie żywieccy mogą je zatrzymać jako prywatną własność. W 1933 roku dobra odziedziczył Karol Olbracht Habsburg.
W czasie II wojny światowej po aresztowaniu właściciela i umieszczeniu go w wiezieniu majątek żywiecki został poddany zarządowi władz III Rzeszy.
Państwo Żywieckie przestało formalnie istnieć w 1944 roku na mocy dekretu o reformie rolnej. Po 1945 roku rodzina Habsburgów żywieckich próbowała część majątku odzyskać, jednak bez rezultatu.
Obecnie potomkowie Karola Olbrachta Habsburga nie roszczą sobie pretensji do utraconego majątku.
W okresie I Rzeczypospolitej skład Państwa Żywieckiego wchodziły miasto Żywiec i sześć kluczy: obszarski, jeleśniański, wieprzski, starożywiecki, lipowski, węgierskogórski. W 1712 roku majątek liczył 45 wsi.
Zapraszamy do Żywca!
Zespół Żywieckiego Centrum Obsługi Ruchu Turystycznego
