Andrzej Komoniecki - wójt żywiecki, żyjący w latach 1658 - 1729. W 1686 roku został burmistrzem a od roku 1688 został wójtem. Był fundatorem wielu znaków cechowych cechów żywieckich oraz kaplicy na górze, ówcześnie Borkowskiej, dziś Burgałowskiej wznoszącej się nad miastem.

Podczas 40 lat sprawowania urzędu wójta żywieckiego zajmował się, w dzisiejszym tego słowa znaczeniu, pracą naukową. Efektem jego pracy było monumentalne dzieło, kronika miasta Żywca pt. "Chronografia albo Dziejopis Żywiecki". Podczas pracy nad kroniką miejską, dokonał wielu odpisów nieistniejących już dokumentów oraz opisał w układzie chronologicznym dzieje miasta i okolic od 1400 do 1729 roku. W chwili obecnej jest to niejednokrotnie jedyne źródło w zakresie historii Żywca. Napisał też "Rychwalda Monumenta". Rękopis ostatecznej wersji dzieła (było ich kilka, część znajduje się w AP w Żywcu) znajduje się w Muzeum Żywieckim.

Powiat żywiecki – powiat ziemski w Polsce (województwo śląskie), utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Żywiec. W latach 1945-1975 powiat żywiecki znajdował się w województwie krakowskim.

W skład powiatu wchodzą:

• gminy miejskie: Żywiec
• gminy wiejskie: Czernichów, Gilowice, Jeleśnia, Koszarawa, Lipowa, Łękawica, Łodygowice, Milówka, Radziechowy-Wieprz, Rajcza, Ślemień, Świnna, Ujsoły, Węgierska Górka
• miasta: Żywiec

Historia

Powiat żywiecki w Galicji

Początki powiatu żywieckiego datowane są na rok 1867, kiedy to austriackie władze Galicji dokonały podziału tej części monarchii na powiaty. Składał się on z trzech powiatów (obwodów) sądowych: żywieckiego, milowieckiego i ślemieńskiego. W przeciwieństwie do Śląska Cieszyńskiego, wcześniej obwody sądowe nie stanowiły równocześnie powiatów administracyjnych. Do roku 1921 powiat żywiecki obejmował 60 wsi, 2 miasteczka (Milówka i Ślemień) oraz 2 miasta (Żywiec i Sucha od 1896 roku).

W 1891 roku z powiatu żywieckiego wyłączono Tarnawę Górną i Dolną i przeniesiono do powiatu wadowickiego. W 1906 roku dokonano reorganizacji powiatu sądowego ślemieńskiego, którego siedziba została przeniesiona do Suchej. Do powiatu sądowego żywieckiego przeniesiono wówczas Łękawicę, Okrajnik, Łysinę, Kocierz Rychwałdzki, Kocierz Moszczanicki, Gilowice, Rychwałd, Rychwałdek i Pewel Ślemieńską.

Babiogórski Park Narodowy – polski park narodowy utworzony w 1954 roku na terenie województwa krakowskiego. Znajduje się on w Polsce południowej, w powiecie suskim i nowotarskim (województwie małopolskim) przy granicy ze Słowacją. Po słowackiej stronie istnieje park krajobrazowy "Horná Orava". Obejmuje północną i południową stronę masywu Babiej Góry włączając najwyższy szczyt Beskidu Żywieckiego – Diablak (1725 m n.p.m.).

W Zawoi, gdzie znajduje się siedziba Dyrekcji Parku, utworzono specjalny Ośrodek Edukacyjny Babiogórskiego Parku Narodowego prezentujący w przystępny sposób walory babiogórskiej przyrody. Dla uatrakcyjnienia zwiedzania parku wytyczono sieć ścieżek edukacyjnych.

Historia

Park został powołany Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 30 października 1954 roku. Został założony na powierzchni 16,37 km2.

Rezerwat ścisły obejmował 1049,88 ha, a rezerwat częściowy 624,89 ha. Na fakt utworzenia Babiogórskiego Parku Narodowego wpłynęło wiele czynników, między innymi klasycznie wykształcony układ pięter roślinnych, zespół roślinności naskalnej i jedyne w Polsce stanowiska roślin: okrzyn jeleni i rogownica alpejska. W partii szczytowej Babiej Góry występuje jedyne w Beskidach piętro halne oraz wiele zanikających stawków osuwiskowych.

W 1977 roku objęto Babią Górę w granicach Parku Narodowego statusem Rezerwatu Biosfery i włączono do programu UNESCO-MAB "Człowiek i biosfera". Ponad 20-letnie starania o powiększenie Parku przyniosły efekt w 1997 roku. Rozporządzeniem Rady Ministrów powiększono obszar parku do 3391,55 ha. Utworzono również otulinę o powierzchni 8437 ha.

Bibułkarstwo to nieodłączny element małopolskiej i podkarpackiej tradycji.

Skąd wzięło się bibułkarstwo? Tradycja tworzenia ozdób z bibuły wiąże się ze zwyczajem zdobienia izb mieszkalnych, głównie z okazji dorocznych świąt kościelnych. Długie i mroźne zimowe wieczory sprzyjały spotkaniom lokalnych gospodyń, które za pomocą kwiatów z bibuły chciały na nowo wypełnić domostwa kolorami lata. To górska przyroda stanowiła najważniejszą inspirację dla kwiaciarek – bo tak właśnie nazywały siebie kobiety zajmujące się wyrobem kwiatów. Wykonywane przez nie ozdoby przedstawiały głównie występujące w naturze kwiaty: maki, stokrotki, chabry, niezapominajki i dzwonki.

Kwiaty z bibuły wykorzystywano do przybrania wieńców na Wszystkich Świętych. Podczas uroczystości kościelnych używano ich do dekoracji feretronów noszonych w czasie procesji. Ubarwiały także uroczystości weselne: wianuszki z kwiatów nosiły druhny, a gościom weselnym przypinano do ubrań stroiki, tzw. wionącki.

„Żywieckie Gody” - jedyna taka impreza w województwie. Ten najstarszy i największy konkurs grup kolędniczych z terenu Beskidu Żywieckiego i Beskidu Śląskiego. Kolędnicy występujący na scenie będą rywalizować w Żywcu, a plenerowe grupy obrzędowe walczyć o nagrody w Milówce.

Żywieckie Gody to jedna z najbardziej oryginalnych imprez w województwie, których celem jest kontynuowanie tradycji ludowych. Prezentacje na scenie (np. kolędnicy z gwiazdą, szopką, turoniem, mikołaje) oraz w plenerze (barwne żywieckie dziady, m.in. diabły, śmierci, macidule, Żydzi, kominiarze, niedźwiedzie) oceniają komisje, w skład których wchodzą przede wszystkim etnografowie.

Konkurs urozmaicony jest przez wiele imprez towarzyszących, m.in. konkursy trzaskania z bata, potańcówkę dziadowską, degustację potraw regionalnych, kuligi.

Głównymi organizatorami są Regionalny Ośrodek Kultury w Bielsku-Białej, Miejskie Centrum Kultury w Żywcu i Gminny Ośrodek Kultury w Milówce.

W programie oprócz sztandarowego kolędowania przebierańców i konkursu strzelania z bata odbywa się skubanie pierza z gawędami, wieczory wspomnień poświęcone słynnym postaciom z Żywiecczyzny, kuligi, zabawy przy ognisku z pieczeniem kiełbasy i wiele jeszcze innych atrakcji.

Akcja Saybusch, Aktion Saybusch (pol. Akcja Żywiec) – akcja przeprowadzona przez wojska niemieckie i hitlerowską policję w czasie okupacji Polski, polegająca na wysiedleniu od 20 do 50 tys. mieszkańców powiatu żywieckiego na tereny Generalnego Gubernatorstwa i wprowadzeniu w ich miejsce osadników niemieckich. Nazwa akcji pochodzi od niemieckiej nazwy Żywca – Saybusch.

Przyczyny wysiedleń

Wysiedlenia z Żywiecczyzny wiązały się z niemieckimi planami germanizacji terenów wcielonych do III Rzeszy po aneksji na Polskę w 1939 roku. Władze okupacyjne prowadziły tzw. "politykę umacniania niemczyzny" podczas której starano się na terenach zamieszkałych przez ludność polską osiedlać w ramach akcji Heim ins Reich kolonistów niemieckich, których na podstawie umów z Rosją i Rumunią ściągano ze wschodu Europy. Do połowy grudnia 1940 roku do powiatu żywieckiego przybyło ponad 3200 osadników ok. 700 rodzin, głównie niemieckich chłopów przesiedlonych z rumuńskiej Bukowiny. Bezpośrednim inicjatorem wysiedlenia z pasa wschodniego na odcinku Śląska był Gruppenführer SS Erich von dem Bach-Zelewski.

Dziady żywieckie – Jukace – Jukoce – zwyczaj ludowy odprawiany na Żywiecczyźnie. Terytorialnie ograniczony do Żywca-Zabłocia oraz do niektórych wsi położonych na południowy zachód od Żywca tj. Cięciny, Ciśca, Węgierskiej Górki, Żabnicy, Milówki, Kamesznicy, Lalików, Szarego, Zwardonia oraz w części Koniakowa. Dawniej (złamano ten zwyczaj w latach 30. XX w.), zgodnie z tradycją, nieprzekraczalną granicą dla jukacy był most na rzece Sole, oddzielającej Żywiec od Zabłocia.

Obrzęd trwa od wieczora w sylwestra i kończy się w Nowy Rok w godzinach popołudniowych. Podczas tego obrzędu trwa kolędowanie połączone z życzeniami noworocznymi oraz robienie psikusów napotkanym przechodniom.

Zapłatą za kolędę bywa czasem placek świąteczny, poczęstunek wódką, lub najczęściej drobna kwota pieniężna, która szczególnie w Zabłociu była przeznaczana na organizację zabawy "dziadowskiej".

Niestety zwyczaj ten z roku na rok zanika. Jest podtrzymywany jedynie w cyklicznie organizowanej imprezie "Gody Żywieckie" na przełomie stycznia i lutego.

Euroregion Beskidy – powstał w roku 2000 na bazie porozumienia „Beskidy bez granic”, które było inicjatywą władz lokalnych beskidzkich gmin pogranicza polsko-słowacko-czeskiego. Formalnie Euroregion Beskidy jest organizacją składającą się z trzech Stowarzyszeń Krajowych, których członkami są głównie jednostki samorządu terytorialnego z Polski, Czech i Słowacji (najwcześniej powstało Združenie „Region Beskydy” (Republika Słowacka) – 29 lipca 1999 roku. 20 października 1999 r. w Bielsku-Białej powołano do życia Stowarzyszenie „Region Beskidy”, które reprezentuje interesy polskiej strony Euroregionu Beskidy, najpóźniej utworzono czeskie Sdruženie „Region Beskydy”).

W lutym 2000 r. w Rajczy podpisano dwustronną umowę między Stowarzyszeniem „Region Beskidy” a Sdruženiem Region Beskydy o współpracy na pograniczu polsko-słowackim, następnie w czerwcu 2000 r. we Frydku-Mistku zawarto trójstronną umowę między: Stowarzyszeniem „Region Beskidy” z siedzibą w Bielsku-Białej, Sdruženiem „Region Beskydy” z siedzibą w Żylinie oraz Združeniem „Region Beskydy” z siedzibą we Frydku-Mistku o trójstronnej współpracy na pograniczu polsko-słowacko-czeskim. U podstaw założenia Euroregionu Beskidy leżała potrzeba wspólnego poznania się społeczności, które od pokoleń sąsiadowały ze sobą, jednak poprzez narodowy podział administracyjny nie miały wcześniej do tego odpowiednich możliwości.

Wsie żywieckie

Historia Żywca sięga średniowiecza i podobnie ma się sprawa z innymi miejscami, gdzie osiedlali się ludzie na terenie Kotliny Żywieckiej. Już w XV w. istniały takie wsie jak Milówka, Radziechowy, Wieprz, Cięcina, Lipowa, Pietrzykowice, Łękawica położone nadal w bezpośredniej bliskości miasta oraz Stary Żywiec, Zabłocie i Sporysz.

Osadnictwo w pozostałych częściach Kotliny Żywieckiej miało historycznie gospodarczo-eksploatacyjny charakter i polegało na lokowaniu wsi w dolinach w celu prowadzenia wyrębu pierwotnej puszczy beskidzkiej i prowadzenia gospodarki hodowlano-rolnej. Takie jest pochodzenie następujących wsi istniejących do dziś: Trzebinia, Świnna, Przyborów, Jeleśnia i Krzyżowa, Cisiec, Węgierska Górka, Milówka i Sól, Juszczyna.

Typowymi wsiami związanymi z gospodarka wyrębową i wypaleniskową są tzw. wsie zarębne lokowane na stokach gór: Przyłęków, Sopotnia Mała, Sienna, Koszarawa, Korbielów, Sopotnia Wielka, Pewel Mała, Pewel Wielka, Mutne i Huciska, Rajcza, Ujsoły, Rycerka, Radeczka, Nieledwia, Kamesznica, Szare, Żabnica, Brzuśnik, Bystra, Leśna Stara, Leśna Nowa, Ostre, Słotwina, Tresna, Łodygowice, Glemieniec, Bierna, Huciska, Rybarzowice, Buczkowice, Szczyrk, Godziszka, Wilkowice, Mikuszowice, Bystra, Ślemień, Kurów, Las, Kocoń, Gilowice, Rychwałdek, Pewel, Pewelka.

Wraz z wyrębem puszczy wprowadzano inne źródła utrzymania, jak hodowla czy rolnictwo, wraz z rosnącym zaludnieniem pojawili się rzemieślnicy – rymarze (wyroby ze skóry), kowale, cieśle, budowała się etniczna tożsamość mieszkańców, lokalna kultura i zwyczaje.

Istotną rolę w gospodarce regionu i w jego etnicznym charakterze odegrali pasterze wołoscy, którzy trudnili się wypasem małego bydła, jak owce, kozy i rzadziej świnie oraz przerobem mleka owczego. Pasterze ci przywędrowali na tereny Żywiecczyzny z południa i z czasem zasymilowali się z miejscową ludnością. Wywodzili się z nich oprócz pasterzy cieśle, drwale, gajowi i rzemieślnicy miejscy, ale także większość kompanii zbójnickich, zwykle rekrutujących się z wsi zarębnych, których głównymi mieszkańcami byli właśnie Wołosi.

Żywiecka fortuna Habsburgów wyrosła z pomysłu Alberta Kazimierza Wetlina, syna Augusta III Sasa, liczył na to, iż sięgnie po koronę polską i uznał, ze dobrze będzie zainwestować w ziemie ewentualnie zrekonstruowanego królestwa. W 1822 roku należała do niego już spora część Żywiecczyzny, zasłynął jako bardzo dobry gospodarz.

Spadkobiercą Wetlina był jego adoptowany syn Karol Ludwik Habsburg, syn cesarza Leopolda II. Nowy właściciel kontynuował zakupy.

Podobnie robił jego syn Albrecht Fryderyk, który rozszerzył swój majątek aż po północne stoki Babiej Góry. arcyksiążę Albrecht Fryderyk Habsburg założył w Żywcu zakłady piwowarskie zachęcony sukcesem i dochodami, jakie przyniósł mu założony nieco wcześniej browar w Cieszynie. Albrecht Fryderyk, w roku 1847 utworzył w Żywcu dyrekcję dóbr, która stała się wielkim i bardzo dobrze prosperującym centrum administracyjnym. Arcyksiążę wybudował w Żywcu zakład metalurgiczny i postawił browar, przyczynił się do połączenia Żywca ze światem koleją, wyremontował stary zamek i zaczął budować nowy. Z lasów babiogórskich powstał Babiogórski Park Narodowy, a zakład leczniczy w Rajczy ciągle służy chorym.

Dziedzicem Albrechta Fryderyka był jego bratanek, arcyksiążę Karol Stefan Habsburg. Pierwszym Habsburgiem, który na stałe zamieszkał w Żywcu był arcyksiążę Karol Stefan. Amatorsko uprawiał malarstwo, grywał na fortepianie, sam wykonywał utwory Chopina, którego bardzo cenił. Arcyksiążę Karol Stefan był miłośnikiem sztuki, za jego sprawą powstał na zamku zbiór obrazów malarzy polskich i europejskich. Pracował dla niego m.in. Wojciech Kossak.

Arcyksiążę Karol Stefan popierał artystów, malarzy i był znanym melomanem. W swojej znakomitej kolekcji posiadał obrazy Kossaka, Wyspiańskiego, Pochwalskiego, Wyczółkowskiego, Fałata, Malczewskiego, Mehoffera.

Wojciech Kossak ur. 31 grudnia 1857 w Paryżu - zm. 29 lipca 1942 w Krakowie. Polski malarz. Współtwórca kilku panoram, m.in. Panoramy Racławickiej. Dzieci Wojciecha to: Jerzy Kossak, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska - poetka i Magdalena Samozwaniec – pisarka.

Związki Śląska Cieszyńskiego z Habsburgami sięgają początków XVI w., kiedy to w 1526 r. wyszli oni zwycięsko z walki o koronę Czech i Węgier. W tym czasie Księstwo Cieszyńskie było niepodzielnym lennem należącym do ziem Korony Św. Wacława, czyli Królestwa Czeskiego.

Dzieje

Habsburgowie, jako nowi władcy Czech, przejęli także zwierzchnictwo nad Księstwem Cieszyńskim, które już wtedy stało się częścią ich monarchii. Mimo tego Piastowie cieszyńscy nadal bezpośrednio rządzili księstwem. Sytuacja zaczęła zmieniać się w pierwszej połowie XVII w., gdy w 1625 r. zmarł ostatni męski przedstawiciel Piastów cieszyńskich, książę Fryderyk Wilhelm cieszyński, a Habsburgowie wystąpili o przejęcie władzy w księstwie. Rządy zdołała jednak objąć siostra Fryderyka, księżna Elżbieta Lukrecja. Odbyło się to po burzliwych sporach z Habsburgami, którzy w drodze nadzwyczajnej łaski wyrazili zgodę, aby Elżbieta Lukrecja przejęła tron cieszyński na tzw. dożywocie, czyli do swojej śmierci. Po śmierci tej ostatniej Piastówny w 1653 r., Księstwo Cieszyńskie, jako lenno Korony św. Wacława, przypadło Habsburgom. Nosili oni równocześnie tytuł Cesarza Rzymskiego Narodu Niemieckiego. Przez długi okres cesarze austriaccy nie przejawiali bezpośredniego zainteresowania nowo pozyskanym księstwem. Władzę w ich imieniu sprawowali Starostowie Krajowi, zaś osobistym majątkiem zarządzała Komora Cieszyńska. Przełom nastąpił w 1766 r., gdy lennymi właścicielami Księstwa Cieszyńskiego zostali arcyksiężna Maria Krystyna Habsburg i książę saski Albert. Od tego momentu ich spadkobiercy w linii męskiej, z tytułami arcyksiążąt, byli władcami Śląska Cieszyńskiego.

Żywiec należy do nielicznych miast małopolskich szczycących się od kilku wieków własnym herbem, nadanym przez księcia oświęcimskiego w końcu XIV wieku, a ściśle w roku 1400. Ważne jest również to, że przez wieki, zawieruchy, rozbiory i inne nieszczęścia nękające naszą ziemię przetrwał i to z niewielkim modyfikacjami. Zgodnie z legendą żywy żubr z okolic Międzybrodzia został ofiarowany miastu. W podziękowaniu za ten dar głowa żubra z przewleczonym przez nozdrza kolcem i godło księcia oświęcimskiego (złoty orzeł - przejęty z herbu księstwa cieszyńskiego), stały się herbem miasta Żywiec.

Herb Żywca przedstawia w tarczy głowę żubra z kolcem w nozdrzach, a pomiędzy jego rogami - orzeł bez korony. Jest to orzeł górnośląski, zatem barwy herbu są następujące: pole tarczy herbowej - niebieskie, orzeł złoty, żubr - czarny, kolce - złote. Herb Żywca w przywileju cesarza Franciszka II wydanym w Wiedniu 10 lutego 1797 wygląda nieco inaczej: pole niebieskie, orzeł biały z koroną, głowa żubra koloru naturalnego ze złotym kolcem w nozdrzach

Łabędź (Inne nazwy herbu to: Cygnus, Lambacz, Łabuć, Łambęć, Skrzynno, Skrzyński, Junosza) – herb szlachecki.

Na wzgórzu Grojec górującym nad Żywcem, wznoszącym się na 612 m. n.p.m. górował zamek rozbójników beskidzkich – Skrzyńskich herbu Łabędź – właścicieli dóbr żywieckich. W najbliższej okolicy Żywca mieli jeszcze dwa inne zamki, m.in. w Barwałdzie i na Wołku. Słynni byli ztego, ze napadali na karawany kupieckie przejeżdżające przez Żywiecczyznę ze Śląska i małopolski na dawne Węgry.

Raubritter (niem. rycerz rozbójnik) to niemiecka nazwa rycerza rozbójnika.

Określenie raubritter, które pojawiło się dopiero w XVIII-wiecznych niemieckich rycerskich romansach, oznacza rycerzy lub osoby z rycerskiego rodu trudniące się napadami, szczególnie na przejeżdżających w pobliżu ich zamku kupców i podróżnych. W Polsce przyjęło się na równi z polską nazwą rycerz rozbójnik, wskutek powszechnej opinii, że zwłaszcza średniowieczne Niemcy dotknięte były tą plagą. Obecnie sądzi się, że liczba rycerzy trudniących się niejako zawodowo i programowo rabunkiem na własny rachunek bywała przeceniana. Charakter prowadzenia wojen średniowiecznych, zwłaszcza lokalnych waśni między feudałami, rozmaitość praw lokalnych dotyczących np. prawa poboru myta, świadczeń od podległej ludności, ceł i podatków od miast sprawiają, że wiele czynów opisywanych przez kronikarzy, noszących w naszych oczach cechy rabunku, w średniowieczu było egzekwowaniem swoich legalnych praw, albo ówczesnym sposobem prowadzenia wojny. Z całą pewnością istniały przypadki rycerzy, którzy byli bandytami, i według średniowiecznych, i współczesnych norm. Niekiedy nawet dochodziło do tworzenia związków, dziś nazywanych zorganizowanymi grupami przestępczymi. Działalność w rejonach zwykle górzystych, obronne siedziby, brak zazwyczaj silnej władzy centralnej i rozdrobnienie feudalne sprzyjały temu procederowi. Dlatego najwięcej historycznych przypadków raubritterów znamy z terenów gór – Bawarii, Tyrolu, Włoch, Śląska, Szkocji.

Siwa – wymieniana przez Helmolda z Bozowa bogini Słowian połabskich. Opisując najwyższe bóstwa obodrzyckie, niemiecki kronikarz wymienia prócz Prowego i Radegasta boginię imieniem Siwa, określając tę trójkę mianem bóstw "najpierwszych i najstarszych". Imię bóstwa próbuje tłumaczyć się jako Żywa, Żywia.

W Kronice Długosza pojawia się męskie bóstwo o imieniu Żywie, określony jako bóg życia. Najprawdopodobniej chodzi o jedno i to samo bóstwo (analogicznie jak w zestawieniu Podaga-Pogoda).

Zapraszamy do Żywca!

Zespół Żywieckiego Centrum Obsługi Ruchu Turystycznego

Kotlina Żywiecka – duża kotlina śródgórska w Beskidach Zachodnich, której centrum znajduje się w rejonie ujścia do Soły jej dwóch dużych dopływów: prawobrzeżnej Koszarawy i lewobrzeżnej Żylicy.

Według naukowej regionalizacji Polski opracowanej przez Jerzego Kondrackiego Kotlina Żywiecka ograniczoną jest od zachodu przez Beskid Śląski, od północny – przez Pogórze Śląskie (łączy się z nim przez Bramą Wilkowicką) i Beskid Mały, zaś od południowego wschodu i południa przez Beskid Makowski i Beskid Żywiecki. Ma trójkątny kształt, długość z zachodu na wschód około 20 km i szerokość z południa na północ około 15 km i powierzchnię około 320 km². Dno kotliny wznosi się na wysokość 340 – 500 m n.p.m. Pokryte jest w większości niewysokimi wzgórzami i niskimi grzbietami, porozdzielanymi dolinkami licznych potoków.

Południowa część Kotliny Żywieckiej stanowi klasyczny przykład okna tektonicznego. Okno tektoniczne Żywca jest tzw. oknem podwójnym: spod płaszczowiny godulskiej odsłania się tu płaszczowina cieszyńska, a spod płaszczowiny cieszyńskiej – płaszczowina podśląska. Daje to dobrą możliwość poznania tektoniki fliszu karpackiego w tej części Beskidów.

Madonna z poziomką

Madonna z poziomką jest jednym z najcenniejszych dzieł sztuki sakralnej na Żywiecczyźnie.

O bardzo cenny obraz pochodzący z drugiej połowy XV wieku wzbogaciło się żywieckie Muzeum Miejskie, mieszczące się na Starym Zamku. To najprawdopodobniej jedyny w Europie, a już na pewno w naszym kraju zachowany przykład Madonny trzymającej w ręku poziomkę. To wyjątkowe arcydzieło malarskie, wykonane w późnym średniowieczu, placówka otrzymała od żywieckiej konkatedry. Obraz nie był do tej pory nigdzie eksponowany. Należy przeprowadzić badania dotyczące technologii jego wykonania, pigmentów.

Bardzo ważne jest bowiem, by dokładnie ustalić, ile jest na nim warstw malarskich. Podjęta zostanie również próba prostowania obrazu oraz sklejenia go w jedną całość, bo dzieło ze starości pękło na pół. Konieczne będzie założenie elementów, które będą miały za zadanie podtrzymywanie i stabilizowanie obrazu. Trzeba będzie też uporządkować tę najstarszą i najcenniejszą warstwę malarską. Madonna z poziomką powstała na 4 sklejonych ze sobą deskach z drewna lipowego. Wymiary obrazu to 165 na 120 cm. Nieznany jest natomiast autor arcydzieła.

Wśród ludów żyjących w dorzeczu Wisły i Soły zaszły poważne zmiany 2500 lat temu. Zamieszkujący te tereny ludzie ze zbieractwa i łowiectwa przechodzili w prymitywną uprawę roli i pierwociny hodowli. Przeobrażenia te były spowodowane napływem ludów naddunajskich przez Bramę Morawską i Przełęcz Jabłonkowską.

Plemiona rolniczo – pasterskie wytworzyły z czasem bujnie rozwijającą się kulturę łużycką (1300 – 300 lat p.n.e.). Świadczą o tym cmentarzyska na Górze Grojec z 3 grobami jamowymi wraz z przedmiotami brązowymi i żelaznymi, Gorzeń Górny i Zęmbrzyce.

Z okresu II w. p.n.e. do V w. n.e. cały obszar Beskidów Zachodnich posiada wiele znalezisk w postaci monet rzymskich, które wskazują na ożywione kontakty handlowe kupców z południa na północ, którzy kupowali tutaj bursztyn, miód, skóry, lub też niewolników. Znaleziono je w Mucharzu, Kleczy Dolnej, Gorzeniu Górnym.

W dziejach Śląska Cieszyńskiego doniosłe znaczenie miała Przełęcz Jabłonkowska i dolina Olzy oraz Brama Morawska. Tędy przemieszczały się karawany kupieckie z imperium rzymskiego. Wszystkie cenne przedmioty dostępne są do zwiedzania w Muzeum Cieszyńskim.

Z okresu wczesnego średniowiecza, a być może z czasów jeszcze wcześniejszych zachowały się w ziemi cieszyńskiej ślady grodów i warowni. 5 km od Cieszyna – w miejscowości Podobora, na wzgórzu odnaleziono wysoki wał otoczony rowem długości 440 metrów, a obok odkryto ślady drugiego obwarowania. Ludność nazywa to miejsce Starym Cieszynem. Istniało tu prastare grodzisko.

W dokumentach pisanych, z nazwą Ślemienia spotykamy się po raz pierwszy w akcie kupna - sprzedaży sporządzonego przez kupujących Jana i Wawrzyńca Komorowskich i sprzedającego te dobra Hieronima Noskowskiego. Nabyli je za 1500 złp. W cztery lata później w drodze podobnej transakcji nabyli dobra Krzeszów.

Od tego czasu aż do roku 1608 Ślemień wchodził w skład magnackiego latyfundium Komorowskich.

Krzysztof Komorowski (1542 - 1608) syn Jana, kasztelan sądecki (1588), chętnie przebywał w Ślemieniu, a widząc, że blisko stuletni kościół drewniany w tej miejscowości grozi ruiną, rozebrał go i w roku 1595 postawił nowy, również drewniany, który wewnątrz ozdobiono polichromią, postawiono również dzwonnicę, w niej zawieszono dwa dzwony. Przetrwał do połowy XIX wieku.

Po śmierci Krzysztofa Komorowskiego, nastąpił podział dóbr. Żywiecczyznę otrzymał najstarszy z synów Mikołaj, państwo suskie Piotr, zaś Ślemieńszczyznę przejął najmłodszy Aleksander.

W jej skład wchodziły wsie: Ślemień, Gilowice, Las, Kocurów, Rychwałdek, Pewel, Pewelka, Kurów. Rychwałd, Kocierz, Moszczanica, Kocoń, Łękawica, Okrajnik, Oczków, Łysina.

Od tego czasu dobra żywieckie zaczęto nazywać państwami: żywieckim, ślemieńskim i suskim.

W niedługim czasie wydzielono jeszcze z państwa żywieckiego państwo łodygowickie.

Państwo Żywieckie – historyczne latyfundium magnackie na terenie Żywiecczyzny z centrum administracyjnym w Żywcu.

Historia

Majętność ziemska zwana Państwem Żywieckim powstała na terenie Księstwa Oświęcimskiego w 1467 roku z dawnych dóbr książęcych. Została ona nadana w dziedziczne panowanie przez króla Kazimierza IV Jagiellończyka Piotrowi Komorowskiemu jako nagroda za ukrócenie rozbójniczej działalności rodziny Skrzyńskich oraz zadośćuczynienie za straty materialne jakich doznał hrabia, występując przeciwko Maciejowi Korwinowi i wspierając wyprawę Kazimierza Jagiellończyka na Węgry.

Komorowscy władali Państwem Żywieckim jako niepodzielnymi dobrami do 1608 roku. Po śmierci Krzysztofa Komorowskiego majętność została podzielona pomiędzy jego trzech synów. W wyniku działu spadkowego z pierwotnego latyfundium żywieckiego wydzielono trzy mniejsze: suskie, ślemieńskie i żywieckie.

Właściciel największej części dóbr i Żywca, Mikołaj Komorowski okazał się być utracjuszem. Z powodu długów w 1618 roku musiał sprzedać dobra łodygowickie. Gdy okazało się, że mimo to został bankrutem, dla ratowania swojej pozycji wystawił posiadane Państwo Żywieckie w całości na sprzedaż. W 1624 roku za cenę 600 000 zł odkupiła je Konstancja Habsburżanka. Po śmierci królowej współwłaścicielami latyfundium zostali Jan Kazimierz Waza i Karol Ferdynand Waza. W rękach Wazów posiadłość żywiecka znajdowała się do 1672 roku. W czasie potopu szwedzkiego znacznie ucierpiała na skutek działań wojennych i grabieży.

Beskid Mały stanowi rozciągającą się równoleżnikowo grupę górską o długości ok. 35 km i szerokości 12 km. Na zachodzie od Beskidu Śląskiego oddziela go Brama Wilkowicka, zaś na wschodzie od Beskidu Makowskiego oddziela go dolina Skawy. Przełom rzeki Soły z trzema zbiornikami zaporowymi w Czańcu, Porąbce i Tresnej dzieli Beskid Maty na dwie części. Mniejsza, zachodnia to Pasmo Magurki Wilkowickiej z najwyższym szczytem Czuplem (933 m n.p.m.), większa powierzchniowo część wschodnia to grupa Łamanej Skały (929 m n.p.m.).

Teren ten chroniony jest jako Park Krajobrazowy Beskidu Małego o powierzchni 257,70 km2. Wokół parku utworzono strefę ochronną o powierzchni 222,53 km2. Po reformie administracyjnej w 1999 r. część Parku Krajobrazowego Beskidu Małego (165,40 km2, otulina – 102,43 km2) znalazła się w województwie śląskim, a pozostała część w województwie małopolskim.

Prawie cały Beskid Mały jest zbudowany z piaskowców godulskich. Są to skały o budowie drobnoziarnistej, dość twarde i odporne na procesy wietrzenia. W północnej części Beskidu Małego w rejonie Andrychowa i Inwałdu oraz Targanic spotyka się też wapienie. Liczne skałki przybierają różne ciekawe kształty i stanowią dużą atrakcję turystyczną. Najcenniejsze z nich to baszta skalna w Kocierzu Rychwałdzkim, grupa skałek w Krzeszowie oraz skałka fliszowa na zboczach Żaru. Utworzone zostały 22 pomniki przyrody nieożywionej. Duże znaczenie przyrodnicze i poznawcze posiadają jaskinie. Powstały one w wyniku procesów osuwiskowych, tektonicznych i w mniejszym stopniu wietrzenia. 6 z nich objętych zostało ochroną pomnikową. Najbardziej znana jest Jaskinia Komonieckiego. Szczególnie malowniczo wygląda w okresie wczesnowiosennym, kiedy to strop pokryty jest soplami lodowymi.

Beskid Śląski jest najbardziej na zachód wysuniętą częścią Beskidów Zachodnich. Wyodrębniono w nim dwa pasma górskie: Czantorii (995 m n.p.m.) i Baraniej Góry (1220 m n.p.m.). Pasmo Czantorii stanowi zachodnie, mniejsze ramię Beskidu Śląskiego. Grzbietem tego pasma od Kiczory do Ostrego przebiega granica naszego państwa z Republiką Czeską. Drugą, większą i bardziej rozczłonkowaną odnogę Beskidu Śląskiego stanowi pasmo Baraniej Góry. Leży ono na wschód od pasma Czantorii. Od wschodu ograniczają go Kotlina Żywiecka i Brama Wilkowicka. Najwyższym szczytem jest Skrzyczne (1257 m n.p.m.). Park Krajobrazowy Beskidu Śląskiego został utworzony w 1998 r. Powierzchnia ogólna parku wraz z otuliną wynosi 609.05 km2, w tym powierzchnia samego parku 386,20 km2. Obszar Beskidu Śląskiego charakteryzuje się bardzo urozmaiconą budową geologiczną. Najważniejszą jednostką strukturalną tworzącą zrąb górotworu Beskidu Śląskiego jest płaszczowina śląska. Na terenie Beskidu Śląskiego zinwentaryzowano 21 pojedynczych lub grupowo występujących skałek. Najciekawsze z nich to skały grzybowe w dolinie Białej Wisełki i na górze Kiczora, skały na Kobylej w dolinie Dziechcinki, grupa skałek na Malinowskiej Skale, są chronione jako pomniki przyrody nieożywionej. Pomnikami przyrody są też jaskinie, a wśród nich największa w Karpatach Fliszowych Jaskinia w Trzech Kopcach o łącznej długości korytarzy 1216 m.

Na stokach Baraniej Góry znajdują się źródliska największej rzeki Polski - Wisły. Zlewnia tej rzeki wraz z dopływami zajmuje największy obszar parku. Niewielką powierzchnię zajmuje też zlewnia Odry – drugiej co do wielkości rzeki naszego kraju. W okolicach Koniakowa przebiega fragment kontynentalnego działu wodnego. Potoki Czadeczka i Kręźelka należą już do zlewiska Morza Czarnego.

Żywiec - marka znanego polskiego piwa typu lager. Jest ono produkowane wyłącznie przez Browar w Żywcu, należący do Grupy Żywiec. Dostępne jest w butelkach 0,33 l, 0,5 l i 0,65 l oraz w puszkach 0,33 i 0,5 l. Piwo Żywiec jest również rozlewane do beczek typu keg.

Odmiany piwa:

• Żywiec Jasne Pełne - zawartość ekstraktu: 12,5% wag., zawartość alkoholu: 5,6% obj.,
• Żywiec Bock - zawartość ekstraktu: 16%, zawartość alkoholu: 6,5%,
• Żywiec Niskoalkoholowe - zawartość ekstraktu: 6,5%, zawartość alkoholu: 1,1%,
• Żywiec Porter - zawartość ekstraktu: 22%, zawartość alkoholu: 9,5%, warzony w Brackim Browarze Zamkowym w Cieszynie.

Historia

Browar Arcyksiążęcy, w którym warzony jest Żywiec, powstał w 1856 roku z inicjatywy księcia Albrechta Fryderyka Habsburga. Decyzja o jego lokalizacji podyktowana była bezpośrednim dostępem do krystalicznej górskiej wody wypływającej spod masywu Skrzycznego. Od samego początku w żywieckim browarze piwo jasne warzono wedle innowacyjnej jak na owe czasy metody fermentacji dolnej, w przeciwieństwie do istniejących wcześniej browarów folwarcznych, w których stosowano proces fermentacji górnej. W 1881 roku zaczęto produkować piwo ciemne gatunkowe Porter, a dziesięć lat później jasne mocne Ale. Największą popularnością zawsze jednak cieszyło się piwo jasne. Początkowo obowiązywało nazewnictwo niemieckie, w latach 90. XIX wieku pojawiły się takie marki jak: Cesarskie, Eksportowe i Lagrowe. Dzisiejszy Żywiec wywodzi się od piwa Zdrój Żywiecki, wprowadzonego na rynek w 1918 roku. Istniało ono do lat 50. XX wieku. W 1955 roku browar zaczął produkować znane do dziś piwo Żywiec (Full Light – Jasne Pełne) z tzw. tańczącą parą na etykiecie. W maju 2011 roku Grupa Żywiec wprowadziła nowe opakowanie dla Żywca – z grawerowanymi w szkle motywami, które nawiązują do genezy i arcyksiążęcego dziedzictwa tego piwa.

Rolnictwo - las

Od początku osadnictwa na Żywiecczyźnie osią jego gospodarki był las. Drzewa odzierano więc z kory – korowano, powstawał posusz, który łatwo było podpalić. Wywoływany celowo pożar niszczył drzewa, a powstały popiół użyźniał glebę. Całkowity karczunek był niemożliwy, więc ziarno sadzono wśród resztek pni. Siewy powtarzano aż do wyjałowienia gleby, co trwało kilka sezonów, potem przesuwano się dalej – tak zdobywano doliny rzek.

W miarę posuwania się osadnictwa w góry powstawały wsie zrębowe! Zasiedlane częściowo przez osadników wołoskich, częściowo przez osadników z nizin.

Wyróżniamy:

• zagrodników (posiadali ziemie)
• chałupników (bogatsi, zajmujący się rzemiosłem, byli to np. kowale, garncarze, młynarze itp.)

Najubożsi mieszkańcy zarębowych wsi wołoskich często degenerowali się i zasilali szeregi przestępców, bandytów beskidzkich, zbójników.

W XVI wieku zaczęto stosować gospodarkę folwarczną. Pierwszy folwark powstał w Żywcu w roku 1568. Wiedziano już bowiem, że drewno i zboże jest cennym towarem. Folwarki zakładano masowo już później.

W 1608 roku nastąpił podział dóbr na 3 wielkie klucze gospodarcze zwane „państwami”: suskie, ślemieńskie i żywiecko – łodygowickie. Folwarki przynosiły wzrost efektywności gospodarki rolnej, obciążając chłopów pańszczyzną. Chłopi nie rezygnowali jednak z prób zwiększania swych upraw kosztem wszechobecnego lasu. Administracja karała chłopów na nielegalne wypalanie lasów. Jednak odpowiedzią na to było tzw. cerhlowanie (było to naokólne podcinanie drzew tuż przy ziemi i maskowanie nacięcia przed służba leśną mchem lub liśćmi. Drzewo usychało i można je było spalić). W ten sposób redukowano ogromne połacie lasu. Król Jan Kazimierz kazał ten proceder surowo kazać, a polany konfiskować!

Łazy, czyli grunty pochodzenia żarowego, powstawały nadal, dopiero w połowie XVIII wieku zaczęto je legalizować, co z kolei spowodowało kres ekspansji żarowej.

Kolejnym sposobem na powiększanie swoich włości było i jest do dzisiaj tzw. tworzenie przyrobisk. Czyli powiększanie swoich działek po kawałeczku, przez niszczenie pojedynczych drzew. Kres gospodarki folwarcznej nastąpił wraz z uwłaszczeniem w roku 1848.

Habsburgowie – dynastia niemiecka (von Habsburg). Założycielem dynastii był Guntram Bogaty (X wiek). Nazwa rodziny wywodzi się od pierwszej posiadłości rodu, zamku Habsburg (od staro-wysoko-niemieckiego hab lub haw – przejście, przeprawa przez rzekę; legendarna etymologia od niem. Habichtsburg – Jastrzębi Zamek) położonego w kantonie Aargau w Szwajcarii. Przedstawiciele dynastii panowali m.in. w krajach niemieckich i włoskich, Świętym Cesarstwie Rzymskim, Czechach, Hiszpanii, Portugalii, Burgundii, na Węgrzech (a co za tym idzie także w Chorwacji) i w Siedmiogrodzie, w Niderlandach, na Śląsku oraz hiszpańskich i portugalskich koloniach w Azji i obu Amerykach. Dynastia w linii męskiej wygasła w 1740. Ostatnia z rodu Maria Teresa Habsburg wraz z mężem cesarzem Franciszkiem I Lotaryńskim założyła nową dynastię Habsbursko-Lotaryńską.

Historia

Protoplastą rodu był hrabia Bryzgowii Guntram Bogaty, żyjący w X w. Jego wnuk, hrabia Klettgau Radbot zbudował Jastrzębi Gród. Jeden z jego potomków, hrabia Habsburga Rudolf został wybrany królem niemieckim w 1273 jako Rudolf I. W 1278 przekazał swym synom w dziedziczne władanie Austrię i Styrię po wygasłej dynastii Babenbergów. Ziemie te stały się podstawą potęgi Habsburgów, pozostając w ich władaniu do XVIII w. Ponieważ władcy Austrii nie zostali przyjęci do kurii elektorów Rzeszy, po wydaniu Złotej Bulli Karola IV Rudolf IV przyjął samowolnie tytuł arcyksięcia (niem. Erzherzog). Zatwierdzenie tego tytułu Habsburgowie uzyskali w 1453, kiedy królem Niemiec był już przedstawiciel rodu, książę Styrii Fryderyk III. Kilkakrotnie Habsburgowie sięgali po tron czeski. Po raz pierwszy w 1306 książę Rudolf III Habsburg ożenił się z wdową po królu Wacławie II, Ryksą Elżbietą. Nie pozostawił jednak męskiego następcy i tron w Pradze przejęli Luksemburgowie.

W połowie XIV wieku ród podzielił się na dwie linie: albertyńską i leopoldyńską. Pierwsza w 1437 odziedziczyła po Luksemburgach trony Czech i Węgier. Linia ta wygasła w 1457 na Władysławie V Pogrobowcu. Siostra Władysława, Elżbieta Rakuszanka była żoną Kazimierza IV Jagiellończyka, przeszła do historii jako Matka Królów. Młodsza linia leopoldyńska osiągnęła w 1438 elekcyjny niemiecki tron królewski, a w 1440 godność cesarską (Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego) i zasiadała na nim aż do wygaśnięcia dynastii w 1740.

Komorowscy – polska rodzina arystokratyczna herbu Korczak, której gniazdem rodowym był Komorów w Księstwie Bełskim.

Historia

Pierwsze wzmianki o rodzie Komorowskich pochodzą z XIV wieku. Jego protoplastą miał być rycerz Dymitr Komorowski z Komorowa. Od czasów panowania Władysława III Warneńczyka Komorowscy obecni byli w życiu politycznym Królestwa Węgier, Królestwa Polskiego, Wielkiego Księstwa Litewskiego, a w wiekach późniejszych Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Od 1440 roku władali Spiszem, Liptowem i Orawą. Posiadali też dobra ziemskie w Małopolsce i na Litwie.

W roku 1467 roku król polski Kazimierz IV Jagiellończyk nadał Piotrowi Komorowskiemu, od 1469 roku hrabiemu Liptowa i Orawy, w dziedziczne władanie Państwo Żywieckie. Była to nagroda za ukrócenie rozbójniczej działalności rodziny Skrzyńskich oraz zadośćuczynienie za straty materialne, jakich Piotr Komorowski doznał, występując przeciwko Maciejowi Korwinowi i wspierając wyprawę Kazimierza Jagiellończyka na Węgry.

W 1477 roku, w związku ze sprzyjaniem przez Komorowskich Maciejowi Korwinowi, który sprzymierzył się z zakonem krzyżackim przeciwko Polsce, Kazimierz Jagiellończyk nakazał podjęcie przeciwko nim akcji zbrojnej. Wojskami, które wykonały to zadanie, dowodził starosta krakowski i wojewoda sandomierski Jakub z Dębna; zniszczono wówczas zamek w Barwałdzie oraz średniowieczny zamek w Żywcu; wojska królewskie opanowały także zamek w Szaflarach, poprzednio dzierżawiony przez Piotra Komorowskiego. W późniejszym okresie Komorowscy uzyskali przebaczenie królewskie i odzyskali skonfiskowane dobra. Państwo Żywieckie pozostało w rękach rodziny Komorowskich do 1624 roku.

Od XVIII wieku linia litewska rodu Komorowskich była w posiadaniu ordynacji rodowej na dobrach ziemskich wokół miejscowości Kurmen w Semigalii, które odziedziczyła po inflanckich baronach von Lüdingshausen. Latyfundium to dziedziczone na zasadzie majoratu należało do przedstawicieli rodu do 1922 roku. Inne majątki należące do członków rodziny Komorowskich linii litewskiej to Kowaliszki, Gikanie, Skrobiszki, Radkuny, Syrutyszki i Podbirże.

Wielopolscy – hrabiowie, polski ród magnacki herbu Starykoń. Wielopolscy doszli w XVII i XVIII wieku do wielu znacznych urzędów i majątków. Żyją do dnia dzisiejszego.

W 1656 roku Wielopolscy pochodzący od Jana Wielopolskiego z Pieskowej Skały otrzymali tytuł hrabiów Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego, od 1729 roku ordynaci pińczowscy z rodu Wielopolskich używali papieskiego tytułu margrabiów na Mirowie, który razem z nazwiskiem odziedziczyli po Gonzagach Myszkowskich. Wielopolscy wchodzili w związki małżeńskie z Tarłami, Lubomirskimi, Jabłonowskimi, Potockimi, Mniszchami, Sułkowskimi.

Przedstawiciele rodu:

• Kasper Wielopolsk;
• Elżbieta Bobola z Wielopolskich;
• Jan Wielopolski (starszy);
• Jan Wielopolski (kanclerz);
• Franciszek Wielopolski (starszy);
• Franciszek Wielopolski;
• Aleksander Wielopolski;
• Zygmunt Wielopolski;
• Józef Stanisław Wielopolski.

Zapraszamy do Żywca!

Zespół Żywieckiego Centrum Obsługi Ruchu Turystycznego

Okres przedhistoryczny

Historycznie tereny, na których zlokalizowane jest obecnie miasto, były zasiedlane od bardzo dawna, co potwierdzają wykopaliska archeologiczne, między innymi w partiach szczytowych wzgórza Grojec leżącego nieopodal miasta, którego nazwa wskazuje na obecność grodziska. Najstarsze znaleziska archeologiczne datowane są na VI w. p.n.e. w okresie halsztackim kultury łużyckiej. Osada na Grojcu jest jedną z najwyżej położonych osad kultury łużyckiej w górach.

Odnaleziono także ślady bytności celtyckiego plemienia Kotynów. Kotlina Żywiecka leży na skrzyżowaniu ważnych i dogodnych szlaków handlowych z Węgier i Czech w kierunku Krakowa i Śląska.

Wiele wskazuje na to, iż tereny dzisiejszej Żywiecczyzny mogły przynależeć do państwa wielkomorawskiego i państwa Wiślan. Od początku X wieku okolica na pewno była objęta wpływami krakowskimi, kiedy to Bolesław Chrobry podporządkował sobie Kraków, dorzecze Soły i Koszarawy także stało się częścią jego królestwa.

W roku 1289 wyodrębniło się księstwo cieszyńskie i oświęcimskie z ziemiami nad Sołą i Skawą. Prawdopodobnie wtedy powstawało też całkiem nowe miasto Żywiec.

Andrzej Komoniecki - kronikarz żywiecki w swoim „Dziejopisie Żywieckim” wymienia 3 wersje wyjaśniające nazwę Żywca. Twierdzi, że nazwa Żywiec wywodzi się od hodowli nierogacizny (żywca) w okolicach grodu. Potwierdzić to mogą nazwy chociażby takich wsi jak Świnna czy Wieprz. Żywiecczyzna ma duże tradycje wędliniarskie. Na terenie południowej Polski znane są nazwiska właścicieli takich zakładów wędliniarskich jak chociażby Dobija, Handerek, Wiśniewska. Znane są zakłady mięsne w Rajczy czy Węgierskiej Górce. Przed wojna w mieście znajdowało się 50 rzeźników! Druga wersja mówi o kulcie pogańskiej bogini Żywii. (od żywienia). Ponoć tutejsze lasy obfitowały w zwierzynę. Wg 3 wersji najbardziej prawdopodobnej nazwa miasta pochodzi od schwytanego żywcem żubra w okolicach Międzybrodzia Żywieckiego, którego ofiarowano księciu oświęcimskiemu, a on na pamiątkę tego zdarzenia nadał miastu herb, na którym na niebieskim tle – widnieje orzeł trzymający w szponach głowę żubra. Także nie tylko Pszczyna, Białowieża, Woliński Park Narodowy może pochwalić się żubrami, ale także i Żywiec. Dawno tereny dzisiejszej Żywiecczyzny porastały wielkie połacie Puszczy Karpackiej, która mogła być doskonałym siedliskiem dla żubrów. Drzewostan obejmował buki, jawory, dęby, jodły. Archeologicznie jednak nie stwierdzono tutaj występowania żubra.

Zapraszamy do Żywca!

Zespół Żywieckiego Centrum Obsługi Ruchu Turystycznego

Położenie

Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 50,54 km². Miasto stanowi 4,9% powierzchni powiatu żywieckiego. Według danych z roku 2002 Żywiec ma obszar 50,57 km², w tym: użytki rolne 45%, użytki leśne 17% Żywiec leży w południowej Polsce, w województwie śląskim, w głębokim obniżeniu śródgórskim – Kotlinie Żywieckiej, nad łączącymi się w pobliżu centrum miasta rzekami Sołą i Koszarawą. Miasto graniczy z gminami: Czernichów, Gilowice, Lipowa, Łękawica, Łodygowice, Radziechowy-Wieprz, Świnna. W latach 1945-1974 miasto administracyjnie należało do województwa krakowskiego. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa bielskiego. Miasto jest głównym ośrodkiem miejskim regionu kulturowego Żywiecczyzna.

Żywiec – miasto powiatowe w województwie śląskim, położone u zbiegu rzek Soły i Koszarawy w Kotlinie Żywieckiej - w głębokim obniżeniu śródgórskim nad Jeziorem Żywieckim, na wysokości 345-350 m n.p.m. W latach 1945-1974 miasto administracyjnie należało do województwa krakowskiego. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa bielskiego. Miasto graniczy z gminami: Czernichów, Łękawica, Gilowice, Świnna, Radziechowy-Wieprz, Lipowa i Łodygowice. Żywiec zajmuje powierzchnię 4960 ha i posiada ponad 150 nazwanych ulic. Zabudowa miejska w linii prostej rozciąga się na około 10 km licząc od Oczkowa aż po browar żywiecki i ok. 8 km od rzeki Kalonką pomiędzy Pietrzykowicami a Zarzeczem, aż do mostu na Koszarawie pomiędzy Żywcem a Świnną. Obecnie miasto liczy ponad 33 tysiące mieszkańców. Czynnych jest 11 kościołów i kaplic w pięciu rzymskokatolickich parafiach oraz dwa inne kościoły chrześcijańskie.

Żywiec jest jednym z najstarszych miast na południu Polski. Położony jest na międzynarodowym szlaku komunikacji do Czech i Słowacji. Posiada bogatą historię i wiele ciekawych zabytków architektury sakralnej. Jest miejscem uprawiania turystyki kwalifikowanej oraz różnych form spędzania wolnego czasu. Miasto jest doskonałą bazą wypadową w góry (w Beskid Mały, Śląski i Żywiecki). W sezonie letnim można tu urządzać piesze wędrówki górskie, wypoczywać nad rzekami lub jeziorem Żywieckim, latać szybowcem na górze Żar, czy też jeździć rowerem po wyznaczonych szlakach turystycznych. W sezonie zimowym czynne są wyciągi narciarskie i trasy zjazdowe na Grojcu i pobliskiej Górze Żar.

Kazimiera, Krzysztof i Marcin Bielewiczowie z Żywca są jedynymi kontynuatorami żywieckich tradycji piernikarskich. Materiały źródłowe oraz drewniane snycerskie formy piernikarskie znajdujące się w zbiorach Muzeum Miejskiego w Żywcu sugerują, że żywieckie piernikarstwo sięga korzeniami co najmniej XIX wieku. Związane było z działalnością cechową, prawdopodobnie z wyrobem pierników historycznych (wytłoczonych z form snycerskich), z których wywodzą się popularne do dzisiaj ludowe pierniki odpustowe i jarmarczne.  Na pocz. XX wieku piernikarstwo rozwinięte było szczególniew Małopolsce. Żywiec wymieniany był wśród znaczących ośrodków Polski południowej, takich jak Kraków,Wadowice, Kęty, Tarnów, Stary Sącz, Jarosław, Zakliczyn,Rzeszów.

Większość ośrodków piernikarstwa straganowego, w tym żywiecki powiązana była tradycjami zawodowymi z pracowniami Krakowa, Wadowic, Czech i Austrii. Przed I wojną światową oraz w okresie międzywojennym działało w Żywcu kilka (kilkanaście) warsztatów piernikarskich, wśród których wyróżniał się warsztat Karola Białka. W czasie II wojny światowej wyróbpierników został wstrzymany przez Niemców, zgodę naprodukcjęokreślonego asortymentu i sprzedaż w wytypowanych sklepikach otrzymały tylko 3 warsztaty, w tym Jana Bielewicza.

Po II wojnie piernikarze wznowili swoją produkcję, jednakże w krótkim czasie na skutek braku następców w rzemiośle (liczne zgony mistrzów)oraz z powodu rygorystycznych przepisów administracyjnych ( nakaz likwidacji warsztatów, przekształcanie produkcji wcukierniczą) piernikarstwo żywieckie upadło. Utrzymały się tylko warsztaty Jana Bielewicza oraz Leopolda Pstruszyńskiego . Obecnie pozostał jedynie zakład Bielewiczów prowadzony przez Krzysztofa i jegożonę Kazimierę.

TKB to największa w kraju i jedna z największych imprez folklorystycznych w świecie. Ponad 100 zespołów pieśni i tańca z ok. 30 państw na różnych kontynentach, 4 tysiące tancerzy, śpiewaków i muzyków, ponad 50 kilkagodzinnych wieczornych koncertów na dużych plenerowych estradach, odbywających się równocześnie w kilku miejscowościach przez kolejnych 9 dni. Część zespołów uczestniczy w dwóch imprezach konkursowych: Festiwalu Folkloru Górali Polskich w Żywcu i Międzynarodowych Spotkaniach Folklorystycznych w Wiśle.

Wiele imprez towarzyszących, takich jak przedpołudniowe koncerty kapel, uliczne korowody, wystawy, kiermasze i Targi Sztuki Ludowej w Żywcu.

Organizatorami TKB są: Regionalny Ośrodek Kultury w Bielsku-Białej, samorządy Wisły, Szczyrku, Żywca, Makowa Podhalańskiego, Oświęcimia, Istebnej i Ujsół oraz Koło Miejscowe PZKO w Jabłonkowie.

Tydzień Kultury Beskidzkiej to festiwal folklorystyczny odbywający się od 1964 r. rokrocznie, w sierpniu, w Wiśle, Żywcu, Szczyrku, Oświęcimiu i Makowie Podhalańskim. Organizatorem jest Regionalny Ośrodek Kultury w Bielsku-Białej.

W okresie letnim głównym pożywieniem pasterzy była żentyca. Pasterze beskidzcy byli ludźmi niezwykle odpornymi i silnymi. Smagani przez słońce i wiatry, zahartowani i przyzwyczajeni do ciągłego znoszenia niewygód i trudności. W obcowaniu z przyrodą wyrobili sobie ostry zmysł wzroku i słuchu. Chorowali rzadko. Prowadzili regularny i monotonny tryb życia. Intelektualnie ociężali, zdani na własne siły umieli sobie radzić w każdej sytuacji. Imali się wszystkich robót, towarzyscy i traktujący wszystkich jednakowo bez względu na stan, gościnni i serdeczni.

Były czasy, kiedy Beskidy tętniły życiem. Na polanach i halach górskich pasły się tysiące, ba, dziesiątki tysięcy owiec, kóz i krów. Wśród leśnej ciszy rozlegał się głos trombit i fujarek pasterskich. Topory we wprawnych rękach górali waliły las, by wyrwać puszczy kawałek ziemi pod uprawę.

Dziś nie ma już w żywieckich górach stad owiec, nie ma baców i juhasów, a polany i hale, przy wyrabianiu których wylano wiele potu, powoli zarastają lasem i nie jest wykluczone, że wkrótce osiągną one stan pierwotny.

U progu XX wieku, z inicjatywy licznej rzeszy miłośników, Beskidy pokryte zostały siecią szlaków turystycznych, po których wędrują tysiączne rzesze turystów dla podziwiania uroków gór, lasów i hal, gdzie jeszcze tu i ówdzie napotkać można szałas jako relikt nieistniejącej już gospodarki pasterskiej. We wsiach zaś i miastach górskich istnieje wiele zespołów folklorystycznych, które, ratując od zapomnienia, kultywują piękne tradycje góralskiego stroju, pieśni i tańca.

Było i przeminęło. Jednak zainteresowanie historyków, ludoznawców i etnografów życiem i działalnością górali żywieckich jest duże.

Jest ich zaledwie kilka. W dawnych wiekach prawie wszystkie kościoły na Żywiecczyźnie budowane były z drewna. Wyjątek stanowił kościół parafialny w Żywcu i Radziechowach. W miarę upływu czasu, stare kościoły drewniane rozbierano, a na ich miejsce stawiano nowe - murowane. Niektóre z nich zachowały się do dnia dzisiejszego. Ciekawą historię zabytkowych kościołów drewnianych w Cięcinie, Łodygowicach i Gilowicach prezentujemy naszym czytelnikom, jako pożyteczną - miejmy nadzieję - lekturę świąteczną. Są czarne ze starości, otoczone drewnianym płotem, budzą zachwyt i zainteresowanie. Są przedmiotem podziwu i zainteresowania koneserów i turystów.

Kościół w Cięcinie. Obecny kościół w swej najstarszej części wzniesiony został w 1542 roku, jako kaplica filialna kościoła w Radziechowach. Kolejnym ważnym okresem w dziejach kościoła św. Katarzyny są lata 1666 - 1667, kiedy to staraniem ks. Stanisława Kaszkowica - plebana radziechowskiego został znacznie rozbudowany przez powiększenie nawy i dobudowanie wieży. Do roku 1789 kościół św. Katarzyny w Cięcinie funkcjonował jako filia kościoła parafialnego w Radziechowach. Dalsza rozbudowa nastąpiła w roku 1857, dobudowano nową zakrystię i skarbiec - oratorium. W roku 1893 rozpoczął się kolejny etap rozbudowy kościoła. Dokonano wtedy wydłużenia nawy i przesunięcia wieży na walcach ku zachodowi. W tym samym roku zbudowano także nowy babiniec i nową wieżyczkę na sygnaturkę. W roku 1894 dobudowano mały przedsionek przylegający do babińca. W roku 1895 dobudowano kaplicę św. Franciszka z Asyżu. W roku 1896 Antoni Stopka - artysta z Makowa Podhalańskiego wykonał malarstwo ścienne i stropowe. Kilkanaście lat później w roku 1909 dach kościoła pokryto eternitem, w miejsce starego pokrycia gontowego. W roku 1925 zaprojektowany został obecny hełm wieży. Realizacja projektu nastąpiła w roku 1932. Wieżę podwyższono o 7 m.

Zadziele - dawna wieś w powiecie żywieckim, obecnie prawie w całości zatopiona przez wody Jeziora Żywieckiego, niewielki jej fragment wchodzi w skład żywieckiej dzielnicy Moszczanica.

Zadziele było jedną z najstarszych wsi Żywiecczyzny. Mikołaj Komorowski, właściciel "państwa żywieckiego", zakładając około 1500 r. folwark (tzw. później "Starożywiecki") na gruntach kmieci ze Starego Żywca, przeniósł ich na tereny położone za "działem" starożywieckim (stąd Zadziele). Osada położona była pomiędzy potokiem Moszczanką (obecnie Moszczanica) i rzeką Łękawką, wpadającymi do Soły, która stanowiła zachodnią granicę wsi. Wieś posiadała około 250 ha ziemi, z czego jednak ok. 1/3 było zwykle zalewanej przez Sołę. Korzystnym faktem było to, że nowa wieś powstała przy rozwidleniu ruchliwych już wówczas traktów z Żywca do Krakowa (przez Przełęcz Kocierską) oraz do Oświęcimia (wzdłuż doliny Soły).

W latach 40. XIX wieku Zadziele dotknięte zostało - podobnie jak wszystkie wsie regionu - nieurodzajami, których następstwem były epidemie czerwonki, duru brzusznego i cholery. Pomór był tak wielki, że zmarłych nie chowano już na cmentarzu w Starym Żywcu, lecz grzebano pod lasem w Zadzielu. Kamienne krzyże po tym cmentarzu zachowały się do czasu budowy Jeziora Żywieckiego.

Zamek na wzgórzu Grojec w Żywcu – nieistniejący średniowieczny zamek w położony na szczycie wzgórza Grojec w Żywcu w województwie śląskim. W średniowieczu wzgórze to znajdowało się koło Żywca; obecnie jest położone w granicach miasta w dzielnicy Sporysz. Średniowieczny obiekt obronny położony na szczycie Grojca jest klasyfikowany jako zamek m.in. w Katalogu grodzisk i zamczysk z terenu Małopolski (1983) G. Leńczyka.

Wzgórze Grojec (612 m n.p.m.) wznosi się w widłach Soły i Koszarawy; XIX-wieczne źródła podają, że w połowie XIII wieku na jego szczycie miał się znajdować zamek łowiecki. Badania archeologiczne prowadzone w latach 1937 i 1983, skonfrontowane przez badaczy ze źródłami pisanymi, pozwoliły częściowo odtworzyć historię zamku:

• Początkowo na szczycie wzgórza Grojec znajdowała się wczesnośredniowieczna warownia; jej dokładne datowanie okazało się niemożliwe, gdyż duża część terenu została zniszczona w trakcie budowy telewizyjnej stacji przekaźnikowej po II wojnie światowej.
  
• Na początku XV wieku na szczycie wzniesienia powstał zamek Bożywoja i Włodka Skrzyńskich herbu Łabędź, znanych rycerzy rabusiów, lenników Księstwa Oświęcimskiego, poświadczony w źródłach pisanych.

• Później zamek ten przeszedł w ręce Komorowskich herbu Korczak. Komorowscy sprzyjali królowi Węgier Maciejowi Korwinowi, który sprzymierzył się z zakonem krzyżackim przeciwko Polsce, toteż w drugiej połowie lat 70. XV wieku król Kazimierz Jagiellończyk nakazał podjęcie przeciwko nim akcji zbrojnej i opanowanie należących do nich zamków. Według Jana Długosza zadanie to wykonały wojska królewskie pod dowództwem starosty krakowskiego Jakuba z Dębna, które w 1477 roku zdobyły trzy zamki kontrolowane przez Komorowskich: zamek w Barwałdzie, poprzednio również należący do Włodka Skrzyńskiego, zamek w Szaflarach i zamek w Żywcu; Długosz pisze, że zdobyte wówczas warownie były oblegane z użyciem "ogromnych dział" i że zamek w Żywcu został spalony. Współczesna literatura przedmiotu podaje w oparciu o dane archeologiczne, że w trakcie akcji wojsk królewskich przeciwko Komorowskim zniszczono dwa obiekty obronne w rejonie Żywca: pierwotny zamek usytuowany na terenie miasta, w miejscu obecnego Starego Zamku w Żywcu, i zamek na wzgórzu Grojec.

• Najstarsze ślady osadnictwa odkryte przez archeologów na wzgórzu Grojec pochodziły z okresu lateńskiego. Materiał zabytkowy zgromadzony w trakcie wykopalisk w 1937 roku, przechowywany w Muzeum Miejskim w Żywcu, zaginął podczas II wojny światowej.

• Spłaszczony szczyt wzniesienia, na którym znajduje się grzebień nagich skałek, był otoczony suchą fosą i wałem wzniesionym na planie wydłużonego owalu o długości około 100 metrów i szerokości około 40 metrów, zbudowanym z gliny i dużych głazów z piaskowca. Na terenie majdanu odkryto szczątki drewnianej zabudowy.

Szlaki turystyczne

Przez szczyt wzgórza Grojec przebiega szlak turystyczny żółty szlak turystyczny z centrum Żywca przez Mały Grojec (422 m n.p.m.) do Żywca-Zabłocia.

Zapraszamy do Żywca!

Zespół Żywieckiego Centrum Obsługi Ruchu Turystycznego

Dorzecza górnej Wisły, Soły i Skawy w XIII wieku pokrywała puszcza leśna, która z biegiem czasu zaczęła znikać wskutek napływu osadników. Kotlina Żywiecka, jak wskazują na to wykopaliska znalezione na Grojcu, zamieszkiwana była już okresie prehistorycznym. Odnaleziono tu ślady pobytu człowieka z okresu kultury łużyckiej i puchowskiej.

W odległości około 2 km na północ od zbiegu rzek Soły i Koszarawy pod koniec XIII wieku powstało miasteczko Żywiec, później Stary Żywiec, dziś miejsce znajdujące się na dnie Jeziora Żywieckiego, powstałego po wybudowaniu zapory wodnej w Tresnej w roku 1966.

Dokładna data powstania miasta nie jest znana, albowiem nie zachował się akt lokacyjny. A. Кomoniecki w Dziejopisie Żywieckim wywodzi powstanie miasta z osady wiejskiej, której ludność trudniła się hodowlą świń, dla których okoliczne lasy bukowo-dębowe dostarczały obfitość pożywienia. Tu zbudowany został, nie istniejący już, drewniany kościółek p. w. Wszystkich Świętych, albowiem w okolicach tego święta wypas bydła i nierogacizny był najintensywniejszy.

Pierwsza wzmianka o istnieniu parafii i miasteczka pochodzi ze spisów świętopietrza z lat 1325 - 1328. Z dokumentów tych dowiadujemy się, że w roku 1308 istniała w Żywcu parafia „parrochia ecclesie de Ziwicz”. W roku 1327 Żywiec był już miasteczkiem (oppidum), gdyż pod taką nazwą występuje w wystawionym w Bytomiu w tym właśnie roku dokumencie, w którym książę oświęcimski Jan, do którego księstwa należała wówczas ziemia żywiecka, uznał się lennikiem Jana Luksemburskiego, króla czeskiego.

Zbójnicka historia miasta Żywiec

W roku 1450 jako pan na Żywcu występuje Mikołaj Strzała herbu Kotowicz. Przed rokiem 1460 właścicielem Żywca został rycerz rozbójnik, Włodek Skrzyński herbu Łabędź, który wraz z Bożywojem Skrzyńskim podejmował wyprawy łupieskie na ziemie sąsiadów (m. in. księstwo oświęcimskie i zatorskie). W roku 1460 Piotr Komorowski i starosta krakowski Mikołaj Pieniążek ze swymi wojskami poskromili Włodka Skrzyńskiego. Zdobyli zamek żywiecki, a nieco później ostatecznie pokonali Skrzyńskiego burząc zamek Na Wołku i warownię na Bukowcu (dzisiejsza Porąbka). Pokonany Skrzyński sprzedał Żywiec w roku 1465 Kazimierzowi Jagiellończykowi, a król podarował go Piotrowi Komorowskiemu.

Komorowscy herbu Korczak wywodzili się z Komorowa w Małopolsce. Piotr Komorowski w 1440 roku znalazł się wraz z braćmi Mikołajem i Marcinem w obozie wyprawiającego się po koronę węgierską Władysława Jagiellończyka (nazwanego później Warneńczykiem), który powierzył mu starostwo spiskie. W latach następnych, wchodząc w układy z panami węgierskimi i polskim królem Kazimierzem Jagiellończykiem, nie gardząc rozbojem i łupieżami, stał się żupanem Liptowa i Orawy. Jego olbrzymie dobra na pograniczu polsko-węgierskim, opisane przez A. Komonieckiego, składały się z 97 wsi, 4 miast, 12 far i 1000 ról. Nazywany był królem ziemi liptowskiej i orawskiej.

Komorowscy osiedli w Żywcu dopiero po utracie w roku 1474 Liptowa i Orawy, które odebrał im król węgierski Maciej Korwin. Stało się to w odwecie za militarną pomoc polskiemu królowi w nieudanej próbie osadzenia w roku 1471 na tronie węgierskim polskiego królewicza Kazimierza (późniejszego świętego), syna Kazimierza Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki (pochodziła z Węgier).

Zapraszamy do Żywca - stolicy zbójnictwa karpackiego!

Zespół Żywieckiego Centrum Obsługi Ruchu Turystycznego

Goroliczek z Żywca

downi chodził w kyrpcach,

mioł zgrzebną koszule

i kłobuczek z piórem.

Historia samego Żywca liczy sobie przeszło 700 lat. Jego nazwa pochodziła ponoć od słowa "żywić", co wskazuje na to, że tutejsze ziemie były urodzajne i obfitowały w zwierzynę. Pierwsza wzmianka o mieście pochodzi ze spisów świętopietrza Diecezji Krakowskiej z 1308 roku, w których wymieniona jest "parochia ecclesie de Ziwicz", czyli parafia żywiecka. W 1327 roku Żywiec miał już prawa miejskie.

Żywieckie lasy, polany i hale zasiedlone były przez ludność Wołoską, pasterską napływającą z terenów dzisiejszej Słowacji a także z Rusi. Z plemion wołoskich rekrutowało się wielu zbójników. Byli to ludzie wolni i wolność miłujący, ceniący ją sobie, jako wartość najwyższą. Godność i honor były u nich wartościami bardzo wysoko cenionymi. Kiedy nastały czasy poddaństwa i pańszczyzny wielu z nich wybrało wolność, a z nią lasy, góry i rozboje.

„Ziemia Żywiecka”- to największy, amatorski zespół folklorystyczny działający na terenie Żywiecczyzny pod patronatem Miejskiego Centrum Kultury w Żywcu. W 2011 roku Zespół obchodzić będzie 40-lecie działalności. Kierownikiem Zespołu jest mgr Jan Brodka, a choreografem mgr inż. Krystyna Kwaśniewska.

Historia zespołu

Reprezentacyjny Zespół Pieśni i Tańca miasta Żywca „Ziemia Żywiecka” powstał w 1971 roku przy Żywieckiej Fabryce Sprzętu Szpitalnego „FAMED”. Przez dwa lata działalności nosił nazwę rodzimej fabryki. W 1973 roku zmienił opiekuna, a wraz z tym faktem nazwę na „SĘDZIOŁY”.

Bogaty repertuar na wysokim poziomie artystycznym otworzył zespołowi drogę do występów nie tylko w rodzinnym mieście, ale także na terenie całego kraju i za granicą – w Czechosłowacji, NRD, Bułgarii i Francji. W 1982 roku patronat nad Zespołem objął Żywiecki Ośrodek Kultury, z czym wiąże się kolejna zmiana nazwy. Od tego czasu do chwili obecnej Zespół nosi zobowiązującą, ale w pełni zasłużoną nazwę „Ziemia Żywiecka”.

Zespół zyskał sobie ogromną sympatię mieszkańców Żywca i regionu, a koncerty stały się nieodzownym elementem ważnych uroczystości lokalnych, nierozerwalnym atrybutem życia kulturalnego.

Programy „Ziemi Żywieckiej” i ich fragmenty były wielokrotnie emitowane na falach licznych rozgłośni radiowych oraz w programach wielu stacji i ośrodków telewizyjnych. W repertuarze Zespołu z biegiem lat znalazły się, oprócz szeroko opracowanych programów opartych na zwyczajach i tradycjach górali i mieszczan żywieckich, także programy z innych regionów Polski: z okolic Lublina, Rzeszowa, Krakowa, Łowicza oraz tańce narodowe z mazurem z opery „Straszny Dwór „ St.Moniuszki na czele.

Strój mieszczan żywieckich

Stroje miejskie. Obyczaje miejskie wywodzą się z lat prosperity miasta w XV i XVI w. Żywiec jako lokalne miasto handlowe miał prawo urządzania jarmarków i pobierania myta przy przekraczaniu rzeki Soły. Także handlarze ciągnący tędy na Węgry lub do Krakowa musieli wystawiać w mieście swoje towary. Z okresu tego datują się żywieckie stroje miejskie różniące się całkowicie od stroju górali żywieckich!

Należy pamiętać, że stroje miejskie są reliktem ustroju stanowego miejskiego i jako takie nie maja odpowiednika w ogólnoludowych strojach opisywanych przez Kolberga czy innych etnografów.

Nie jest to strój góralski i nie jest on także strojem regionalnym. Jest to strój związany z jednym tylko miejscem: z Żywcem i jest to strój wyłącznie miejski to znaczy używany przez mieszczan tego miasta. Przywiązanie do niego zaś wskazuje na wielkie przywiązanie i siłę lokalnych tradycji.

Strój męski jest ascetycznie skromny i prosty - najczęściej czarny żupan, bufiaste spodnie z ciemnego sukna, pasy - skórzane, lub jedwabny – kontuszowy długi i bardzo drogi, konfederatkę i buty skórzane z cholewami do połowy łydki.

Strój żeński - żywieckiej mieszczki - jest niezwykle reprezentacyjny i bogaty, oryginalny, ciekawy, przepiękny. Kobieta ubierała na siebie wielką rozmaitość spódnic, ostatnią zwykle jedwabną lub brokatową w kolorze zielonym, czerwonym lub niebieskim oraz białą bluzkę. Na taki "podkład" nakładano koronkową spódnicę, koronkową kryzę – żabot pod szyję i kamizelkę. Dominował jedwab w kolorze pąsowym, zielonym i niebieskim. Całość okrywana była obficie tiulami, muślinem i koronkami. Czapki bogato zdobione złotymi nićmi i wstążkami. Na głowie noszono czepek wyszywany perłami, cekinami i innymi ozdobami, obrębiony koronką kolorze takim jak spódnica. Do dzisiaj zachowały się takie stroje i można je oglądać zwykle przy okazji uroczystości miejskich lub kościelnych. Mężatki używały dodatków z futer, panny zaś wplatały we włosy rozmaite świecidełka. Samo wkładanie tego stroju stanowiło rytuał i wymagało udziału pomocnic

Na Żywiecczyźnie działa obecnie ok. 50 parafii i kilka dekanatów. Najstarsze parafie datowane są na rok 1325 i powstały w Gilowicach, Cięcinie, Łodygowicach i Radziechowach. Protestantyzm nie zakorzenił się tutaj tak jak już w sąsiednim Beskidzie Śląskim.

Bardzo ważnym i zasłużonym dla Żywiecczyzny księdzem był Ks. Stanisław Kaszkowic. Urodził się w Żywcu, pod koniec XVI wieku. Proboszczował w Łodygowicach, Milówce, Radziechowach i w Żywcu. To on w Łodygowicach postawił piękny drewniany kościółek, stojący do dziś, przyczynił się do rozbudowy kościołka w Cięcinie. Historyczną zasługą ks. Kaszkowaca była inicjatywa utworzenia w Żywcu dekanatu w roku 1644. Ks. Kaszkowic zwany ”Kądziołką”, był bardzo zaangażowany w sprawy publiczne, w czasie najazdu Szwedów umacniał lojalność górali względem Jana Kazimierza, ruszył na odsiecz obleganej Częstochowie. Zmarł 2 lutego 1667r. i pochowany został w grobie wielkim wśród kościoła żywieckiego pod chrzcielnicą.

Ludność żydowska pojawiła się na Żywiecczyźnie pod koniec średniowiecza. Przełomowym zdarzeniem, które na długo przesądziło o losie miejscowych żydów, był przywilej królowej Konstancji, od roku 1624 właścicielki żywieckich dóbr. W ordynacji tej z 5 marca 1624 roku, królowa między obowiązkami i przywilejami, nadanymi mieszczanom nakazuje, że "Żydów (...) z państwa żywieckiego wyganiać potrzeba" (powodem tego przywileju była konkurencja gospodarcza pomiędzy miejskimi rzemieślnikami a Żydami). Od tego też czasu żaden Żyd nie mógł osiedlić się w granicach administracyjnych tzw. miasta. Podczas zaborów zaistniało zagrożenie, że przywilej ten nie zostanie zachowany. Wobec tego mieszczanie żywieccy postarali się u zaborcy, Cesarza Franciszka II, o odnowienie lub nadanie nowego prawa w tym zakresie, co zakończyło się sukcesem w 1797 r., aczkolwiek połowicznym.

Cesarz zgodził się z tym, aby w granicach administracyjnych miasta nie mógł zamieszkać żaden Żyd, ale w ramach swej "łaskawości" nakazał, że gdyby zdarzyło się urodzić jakiemuś Żydowi na terenie miasta, to miałby prawo do zamieszkania w nim. Od tego czasu mieszczanie szczególnie dbali o to, aby nie dopuścić do urodzenia się jakiegoś Żyda w mieście, nawet będącego tu przejazdem. Dlatego stacja PKP "Żywiec Główny" została tak naprawdę ulokowana w graniczącej z Żywcem wsi Zabłocie, która w granice administracyjne miasta została włączona w latach 50. XX w. Po około 100 latach od tej ordynacji zaczęto Żydów aktywnie i konsekwentnie rugować z miasta, wyznaczając miejsca, w których byli tolerowani, np. w Zabłociu, Milówce. W roku 1880 w całej Galicji Polacy stanowili 45,4% ludności, Rusini 42,1% a Żydzi 10,1%.

Władze Austriackie nie interesowały się tą sprawą co katalizowało antysemityzm. Konstytucja z roku 1867 przyniosła Żydom pełne uprawnienia. Przemysł rozwinął się więc głownie w Zabłociu, tam gdzie byli Żydzi. Tam powstały znakomicie zaopatrzone sklepy, hurtownie, popularne restauracje, stacja kolejowa, wielkie magazyny z artykułami do produkcji rolnej, cegielnie, fabryka dywanów, mydła, świec, garbarnia, wielka fabryka papieru – wszystko to pozostawało w rekach żydowskich. Żydzi dzierżyli też prym jako lekarze i prawnicy. Dwudziestolecie Międzywojenne przyniosło rozwój kulturalny żydowskich gmin, w Zabłociu powstało aż 25 stowarzyszeń politycznych, społecznych, sportowych, powstało Żydowskie Towarzystwo Gimnastyczno – Sportowe „Makkabi” – administrowało ono schroniskiem górskim na Hali Boraczej. W tym czasie nastąpił też szybki rozwój Milówki i Rajczy.

Żywiecczyzna (lub Ziemia Żywiecka) - region geograficzny, kraina historyczna i etnograficzna w południowej Polsce, historyczna część Małopolski, w południowej części województwa śląskiego.

Obejmuje ona teren Kotliny Żywieckiej, która zajmuje ponad 100 km² i pasma Beskidów. Kotlina Żywiecka ograniczona jest z zachodu przez Beskid Śląski, z północny - Beskid Mały, ze wschodu i południa przez Beskid Żywiecki. Spiętrzone przez zaporę w Tresnej wody rzeki Soły tworzą Jezioro Żywieckie, zajmujące północną część kotliny.

Jej granice są wyznaczone: od Przełęczy Wilkowickiej, przez pasmo Beskidu Małego, po obu stronach rzeki Soły, rejonów Suchej Beskidzkiej - gdzie Beskid Mały poprzez Pasmo Pewelsko-Ślemieńskie łączy się z Beskidem Żywieckim w rejonie pasma Babiej Góry (od strony Jałowca). Dalej granica biegnie na południu wzdłuż granicy państwa ze Słowacją i wzdłuż szczytów Beskidu Żywieckiego, po Przełęcz Koniakowską. Od zachodu granica ta biegnie wzdłuż pasma Beskidu Śląskiego (Barania Góra, Magurka Wiślańska, Zielony Kopiec, Malinowska Skała, Przełęcz Salmopolska, Przełęcz Karkoszczonka) i dalej od Szczyrku poprzez zachodnią część Kotliny Żywieckiej po Bramę Wilkowicką.

Utworzony w 1986 roku Żywiecki Park Krajobrazowy jest najstarszym parkiem krajobrazowym w polskich Karpatach. Park rozciąga się w Beskidzie Żywieckim od Zwardonia na zachodzie po Korbielów na wschodzie. Na południu sięga po granicę ze Słowacją, na północy jego ograniczenie stanowi w przybliżeniu droga Jeleśnia–Żywiec. Powierzchnia Żywieckiego Parku Krajobrazowego wynosi 358,70 km2, a powierzchnia otuliny – 186,00 km2. Park obejmuje dwa pasma górskie: grupę Wielkiej Raczy i grupę Pilska. Grupa Wielkiej Raczy zwana ze względu na charakterystyczny kształt "Workiem Raczańskim" znajduje się w zachodniej części parku. Pasmo to ciągnie się od przełęczy Zwardońskiej do przełęczy Glinka. Najwyższe szczyty to Wielka Raczą (1236 m n.p.m.) i Wielka Rycerzowa (1226 m n.p.m.).

Na północny - wschód od przełęczy Glinka rozciąga się grupa Pilska. Od najwyższego szczytu Pilska (1557 m n.p.m.) na wszystkie strony ciągną się grzbiety boczne z kulminacjami na Romance (1366 m n.p.m.) i w paśmie Rysianki–Lipowskiej (1324 m n.p.m.). Wschodnie ograniczenie grupy Pilska stanowi przełęcz Glinne (809 m n.p.m.).

Skały tworzące dzisiejszy Beskid Żywiecki powstawały w okresie kredy i trzeciorzędu na dnie morza. W końcowym okresie trzeciorzędu zostały sfałdowane, wypiętrzone i nasunięte na siebie tworząc tzw. płaszczowinę zwaną płaszczowiną magurską. Dominującymi skałami są tutaj odporne na wietrzenie piaskowce magurskie, które poprzekładane łupkami ilastymi tworzą flisz karpacki. Najciekawsze skałki znajdują się w szczytowych partiach Pilska, w dolinie Cebulowego Potoku i w obrębie grzbietowej części Romanki. Jaskinie mają charakter tektoniczny, a największa jest Jaskinia Wickowa w Sopotni Wielkiej o długości 101 m, inna to Jaskinia przed Rozdrożem o długości 17 m. Obie są pomnikami przyrody nieożywionej. Główne rzeki Żywieckiego Parku Krajobrazowego to Soła i Koszarawa. Rzeka Koszarawa oddziela Beskid Żywiecki od Beskidu Małego. W środkowych i dolnych biegach potoków występują liczne progi wodospadowe. Najwyższy z nich ma 10 m wysokości, a znajduje się w Sopotni Wielkiej na potoku o tej samej nazwie.

Arcyksiążęcy Browar w Żywcu powstał w 1856 roku i należał do rodziny Habsburgów. W latach okupacji hitlerowskiej został skonfiskowany, po licznych przekształceniach własnościowych obecnie żywiecki Browar jest wiodącym zakładem kompanii piwowarskiej pod nazwą Grupa Żywiec S.A. Poza Żywcem grupa produkuje piwo w czterech innych browarach: Cieszyn, Warka, Elbląg i Leżajsk. Będąc w Żywcu warto zwiedzić Muzeum Browaru. W 18stu pomieszczeniach zgromadzono setki eksponatów i rekwizytów sprzed lat dotyczących produkcji i dystrybucji piwa żywieckiego ).

Żywiecczyzna słynie z doskonałej kuchni regionalnej. Mięso obok piwa od stuleci było źródłem zamożności żywieckiego mieszczaństwa. Cech rzeźniczy powstał w 1607 roku i otrzymał przywilej wolnego handlu mięsem w soboty. Studenccy, Staszkiewiczowie, Mikuszewscy, Wrężlewiczowie, Żurkowie to znakomite rody rzeźników przewijających się w historii żywieckiego przetwórstwa i handlu mięsem. Rodzina Bielewiczów – wyroby piernikarskie. Tradycje piernikarskie tej rodziny zapoczątkował Jan Bielewicz, który początkowo uczył się zawodu w przodującej żywieckiej pracowni Karola Białka. Pierniki posiadały kształt serca bądź koła z krótkimi, ale treściwymi napisami na każdą okazję. Lukrowany piernik miał wyrażać to, czego usta z różnych powodów nie mogły. Szczególną sławą cieszy się piernik ze szpiglem, czyli z lusterkiem umieszczonym w środku odpustowego serca. Zakochany młodzieniec obowiązkowo musiał taki piernik przywieźć z miasta dziewczynie. Piekarnia u Gałuszków – założona w 1918 roku przez Władysława Gałuszkę. Do dnia dzisiejszego piekarnia zachowała walory domowego, ręcznie wyrabianego pieczywa. Pieczywo jest żytnie, pszenne, owsiane, bułki w przeróżnych smakach, ciasta, pączki, torty i inne wyroby cukiernicze. Siedzibą piekarni jest budynek w sąsiedztwie Starego Zamku i Parku Habsburgów. W budynku znajduje się hala produkcyjna z zabytkowym piecem. Chleb od Molińskiego – piekarnia założona w 1879 roku przez Antoniego Molińskiego działającej na żywieckim rynku do dnia dzisiejszego. Niewątpliwym sukcesem piekarni było zdobycie złotych medali na wystawach piekarniczych w Wiedniu i Lwowie, a także wyróżnienie gdy we dworze w Moszczanicy zamieszkał Marszałek Józef Piłsudzki, który wybrał piekarnię Molińskich jako dostawcę pieczywa. W ofercie piekarni były różnorodne bochny chleba, plecionki zwane barcheskami, weki, bułki, rogaliki a nawet precle. Bardzo znane w Polsce i nie tylko są świece woskowe rodziny Rybarskich.