Stary zamek Komorowskich

Stary Zamek w Żywcu znajduje się na miejscu średniowiecznego zamku, który został zniszczony w 1477 roku w wyniku akcji militarnej wojsk króla Kazimierza Jagiellończyka przeciwko Komorowskim herbu Korczak, opisanej przez Jana Długosza. Przebudowa zamku nastąpiła w latach 1485-1500; dalsza rozbudowa miała miejsce w 1567 roku i była prowadzona przez Komorowskich. Staraniem Jana Spytka Komorowskiego zbudowano wtedy arkadowy renesansowy dziedziniec, który zachował się w swym pierwotnym układzie do dnia dzisiejszego.

Od 2005 r. Stary Zamek jest siedzibą Muzeum Miejskiego w Żywcu. W ramach wystaw stałych muzeum, oglądać można m.in. ekspozycję etnograficzną, stanowiącą uzupełnienie szlaku architektury drewnianej województwa śląskiego.

Stary Zamek - najstarszy obiekt świecki w mieście pochodzi prawdopodobnie z I-szej połowy XV w. Budowę jego przypisuje się książętom oświęcimskim lub Mikołajowi Strzale - herbu „Kotwicz”.

Składał się z pojedynczej wieży otoczonej wałem i fosą, z drewnianymi zabudowaniami na dziedzińcu.

Przejął go Piotr Komorowski, a później jego syn Mikołaj, który sprzeniewierzył się względem polskiego króla. Tę budowlę zniszczyły wojska królewskie w 1477r. Po ponownym przejęciu zamku przez Komorowskich zamek szybko odbudowano, stał się rezydencją właścicieli oraz centrum administracyjnym okolicy. W końcu XV wieku odnowiono wieżę, postawiono nowe budynki, wzniesiono mur obronny z półbasztami oraz basztę kwadratową stojącą do dziś. Komorowscy rozbudowywali cały czas zamek. Była to budowla warowna, o zwartej bryle, ciężka, masywna. W XVI wieku przebudowano go w stylu renesansowym. Za wzór służył im Wawel.

Kolejnych zmian dokonali Wielopolscy w XVII wieku. Powstało nowe skrzydło zamku, rozebrano mury obronne, postawiono oficyny parterowe, które otaczały dziedziniec. Były tam stajnie, wozownie, psiarnie, magazyny.

Habsburgowie przebudowali zamek. Architektem cesarskim był wtedy Karol Pietschka (Cieszynian, zdolny i bardzo pracowity twórca niezliczonych projektów mostów, leśniczówek, budynków administracyjnych na Żywiecczyźnie. Architekt fasadę budynku urządził w stylu neogotyku w roku 1870.

Od północnego wschodu łączy się z zamkiem czworoboczna wieża, zwieńczona neogotyckimi krenelażami.

Budynek czworoboczny, trójkondygnacyjny, otacza go prostokątny dziedziniec, który uległ stosunkowo najmniejszym zmianom.

Wokół dziedzińca trójkondygnacyjne arkadowe galerie. W 2 dolnych kondygnacjach – arkady kolumnowe, w górnej części – żelazne słupy z XIX wieku, zastosowane w miejsce pierwotnych drewnianych. Ten arkadowy dziedziniec uważany jest przez historyków sztuki za jeden z najpiękniejszych w Polsce po Wawelu, Suchej Beskidzkiej, Baranowie Sandomierskim.

Na dziedzińcu zamku, dzięki wspaniałej akustyce odbywają się koncerty muzyki kameralnej lub impreza „Dni Muzyki dawnej”

Znakomicie prezentuje się ciąg schodów gotyckich i renesansowych.

Wnętrza, które niegdyś były urządzone z przepychem, w zasadzie pozbawione są pierwotnego wystroju, jedynie część sal na 2 piętrze zachowała częściową polichromię z początku XVIII w. oraz ślady malowideł renesansowych. Odbywają się na dziedzińcu dni muzyki dawnej ze względu na znakomitą akustykę tego miejsca.

Ok. 1910 roku opracowany został projekt połączenia obu zamków nowego i starego przez Franciszka Mączyńskiego i Tadeusza Stryjewskiego. Pomysł niestety nie został zrealizowany.

Obecnie w zamku działa Muzeum Stary Zamek w Żywcu

Obecną dyrektorką muzeum jest obecnie Pani Ania Tuleja. W muzeum można zobaczyć stałą ekspozycję Stanisława Sikory – artysty, rzeźbiarza, urodzonego w Stryszawie, zdobywcy wielu nagród i odznaczeń w konkursach i wystawach w całej Polsce i na świecie.

Kolejną bardzo ciekawą i pouczającą wystawą jest wystawa z kolekcji Karola Stefana Habsburga – mecenasa sztuki. Składają się na nią obrazy, portrety monarchów. Są one darem Marii Krystyny Habsburg, wnuczki Karola Stefana Habsburga.

W muzeum możemy zobaczyć drewniane rzeźby, płótna o tematyce religijnej, fotografie, pamiątki związane z rodziną Karola Stefana Habsburga, oryginalne meble z Pałacu Habsburgów, obrazy Wojciecha Kossaka, Juliana Fałata, Stanisława Wyspiańskiego.

Muzeum zamkowe może się poszczycić stałą ekspozycją: Historia i tradycja miasta Żywca, która zawiera dokumenty dotyczące dziejów miasta, wśród nich Dziejopis Żywiecki Andrzeja Komonieckiego z 1704 roku, pieczęcie, księgi oraz skrzynie. W zabytkowych komnatach można oglądać XIX-wieczny, biedermeierowski salonik oraz gabinet (okres międzywojenny) Karola Stefana Habsburga, właściciela miasta w latach 1985-1933.

Najcenniejsze zbiory Muzeum to kolekcja sztuki sakralnej pochodząca z Kościoła Św. Krzyża w Żywcu: rzeźba - Święta Anna Samotrzecia z ok. 1380 r. oraz Opłakiwanie z poł. XV wieku.

Na wystawie prezentowane są stroje mieszczan żywieckich, zabytkowe meble

Kolejnym działem prezentowanym w muzeum jest Kultura ludowa Żywiecczyzny – dział etnografii, kultura ludowa Żywiecczyzny. Składa się na nią wyposażenie i zdobnictwo izby góralskiej z XIX wieku, malarstwo na szkle, rzeźba w drewnie i kamieniu oraz ozdoby bibułkowe, kostiumy, maski noworocznych przebierańców tzw. jukaców i dziadów oraz rekwizyty kolędnicze – kozy, turonie oraz zdobione gwiazdy, tradycyjny, świąteczny strój górali żywieckich oraz instrumenty ludowe, meble, sprzęty gospodarskie, narzędzia rolnicze, pasterskie oraz sztuka ludowa, zabawki.

Bardzo ciekawą ekspozycją w zamku żywieckim jest „Sala tortur, Sądy, Wyroki i Tortury w Żywcu”. Znajduje się w najstarszej wieży rycerskiej ( XV w). Wśród eksponatów obejrzeć można m. in. łoże sprawiedliwości, hiszpańskie buty oraz konfesjonał.

Z kolei w Dziale Przyrody prezentowane są zbiory kilkaset okazów fauny i flory beskidzkiej (m. in. niedźwiedź brunatny, żubr, żbik, ryś, sowy uszatki). Niewielki, lecz bardzo cenny jest zbiór paleontologiczny zawierający szczątki zwierząt kopalnych.

Ostatnim działem do zwiedzania jest Dział Archeologii Zbiory prezentują materiał archeologiczny z wykopalisk prowadzonych na Żywiecczyźnie w okresie międzywojennym oraz z wykopalisk własnych prowadzonych w latach 1983-87 na górze Grojec. Ponadto w zbiorach znajduje się materiał z wykopalisk w Starym Zamku w Żywcu (fragmenty ceramiki, kafli, przedmiotów żelaznych oraz kamieniarki).

W zamku działa stylowa restauracja Rycerska (galeria artystyczna i restauracja – czasowe wystawy fotografii).

Zapraszamy do Żywca!

Zespół Żywieckiego Centrum Obsługi Ruchu Turystycznego